April 23, 2011

ÇAMËT ORTODOKSË, MINORITET AUTOKTON SHQIPTAR NË GREQI

Të drejtat e minoriteteve kombëtare dolën në plan të parë menjëherë pas mbarimit të Luftës së Ftohtë dhe tani ato zënë një vend të rëndësishëm në axhendat e marrëdhënieve ndërkombëtare. Aktualisht në Greqi ka një minoritet autokton shqiptar prej mbi 300.000 banorësh që ndodhet në veriperëndim të vendit nga kufiri me Shqipërinë deri në Gjirin e Artës, në rajonet e Çamërisë (Thesprotisë së lashtë), Prevezës, Artës, Janinës dhe vazhdon në rajonet e Konicës, Kosturit dhe Follorinës. Ky minoritet etnik shqiptar, ashtu si edhe minoritetet e tjera maqedonase dhe turke nuk njihet zyrtarisht nga shteti grek. Historia e pranisë së këtyre minoriteteve etnike në përbërje të Greqisë filloi pas Luftërave Ballkanike, konkretisht, në periudhën 1-14 nëntor 1913 kur u nënshkrua Traktati i Paqes i Athinës, midis Turqisë dhe Greqisë, ku përcaktohet qartë se banorët e territoreve të aneksuara nga kjo e fundit do të gëzonin të gjitha të drejtat që përputheshin me parimet më të shenjta të drejtësisë. Por dokumenti që njohu de jure praninë e minoriteteve kombëtare në Greqi është Traktati i Sevrës (10 gusht 1920) i mbajtur midis Aleatëve dhe Turqisë si pjesë e negociatave të Konferencës së Paqes të Parisit. Në artikullin 2 të këtij traktati theksohet: “Greqia pranon të sigurojë mbrojtje të plotë për jetën dhe liritë e të gjithë banorëve të Greqisë pa dallim origjine, kombësie, gjuhe, race apo përkatësie fetare”. Sipas artikullit 3 të këtij dokumenti Greqia pranon dhe deklaron qenien si qytetarë grekë, ipso-facto dhe pa kërkesat e çfarëdolloj formaliteti të të gjithë atyre me kombësi bullgare, turke apo shqiptare, të cilët janë përgjithësisht banorë (rezidentë) në ditën e hyrjes në fuqi të këtij Traktati në territoret e transferuara Greqisë nga traktatet (e nënshkruara) pas 1 janarit 1913. Artikulli 8 i këtij Traktati konfirmon se qytetarët grekë, që u përkasin minoriteteve racore, fetare apo gjuhësore, do të gëzojnë të njëjtin trajtim dhe siguri, me ligj dhe zbatim si qytetarët e tjerë grekë. Në veçanti ata do të kenë të drejtën e barabartë për të ngritur, drejtuar dhe kontrolluar, me shpenzimet e tyre, institucione sociale, fetare apo bamirësie, shkolla dhe struktura të tjera arsimore, me të drejtën për të përdorur gjuhën e tyre dhe të ushtrojnë besimin e tyre lirisht. Në mënyrë solemne, me një dokument ndërkombëtar Greqia pranoi se kushtet e përshkruara në artikujt 2 dhe 8 do të njihen si ligje themelore dhe asnjë ligj, përmirësim apo veprim ligjor nuk do të konfliktojë apo ndërhyjë me këto kushte, po ashtu asnjë ligj, përmirësim apo veprim ligjor nuk do të mbizotërojë mbi to (Artikulli 1 i Traktatit të Sevrës).
Por Traktati i Sevrës, si dhe dy artikujt (nenet) e tij nuk u zbatuan asnjëherë nga shteti grek. Në Greqi, ku feja zotëruese është krishterimi ortodoks, besimi fetar ngatërrohet me qëllim me etnicitetin dhe shtetësinë, njëlloj si në kohën e sundimit të Patrikanës së Kostandinopojës. Edhe pjesës myslimane të Çamërisë, rreth 35000 banorëve, para Luftës së Dytë Botërore deri sa u shpërngul me dhunë e gjenocid në vitet 1944-‘45, iu mohua identiteti kombëtar shqiptar nga qeveria greke duke shënuar në letërnjoftimin e tyre vetëm besimin fetar. Duke mohuar de facto identitetin kombëtar, minoritetet etnike janë parë nga shteti grek si të dyshimta, për t’u shkatërruar dhe dëbuar me dhunë ose për t’u asimiluar me anën e izolimit, ndalimit nga kisha greke të përdorimit të gjuhës shqipe në liturgji, mohimit të shkollës në gjuhën amtare, kulturës përkatëse dhe përdorimit të propagandës së shfrenuar raciste. Në periudhën pas Luftës së Dytë Botërore të drejtat e minoriteteve në përgjithësi u injoruan në favor të të drejtave individuale njerëzore. Me mbarimin e Luftës së Ftohtë, siç u theksua në fillim, të drejtat e minoriteteve dolën në plan të parë duke zënë vendin që u takon. Kështu komuniteti ndërkombëtar ka çuar përpara standardizimin dhe kodifikimin e të drejtave të minoriteteve. Kësaj i ka shërbyer Deklarata e Kombeve të Bashkuara mbi të drejtat e personave që u takojnë minoriteteve kombëtare ose etnike, fetare dhe gjuhësore, adaptuar me Rezolutën e Asamblesë së Përgjithshme të KB 47/135 të 18 dhjetorit 1992. Kjo u pasua nga deklarata të ndryshme rajonale. Sot vlerësohen si shumë të rëndësishme tri dokumente, si Marrëveshja Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike, Konventa Kuadër për Mbrojtjen e Minoriteteve Kombëtare dhe Karta Europiane për Rajonet ose Gjuhët Minoritare. Të tria këto dokumente nuk janë ratifikuar nga Greqia. Konventën Kuadër Greqia e ka firmosur më 22.09.1997 dhe kanë kaluar 14 vjet që nga ajo kohë dhe Parlamenti grek ende nuk e ka ratifikuar, por vazhdon të mohojë haptazi ekzistencën e ndonjë minoriteti kombëtar brenda kufijve të saj përveç atyre fetare. Një nga arsyet është se ka pak sanksione reale kundër shkelësve. Ndërkohë asnjë vend i Bashkimit Europian nuk ka marrë iniciativën për ta akuzuar shokun e tyre për nëpërkëmbjen dhe shkeljen e të drejtave të minoriteteve kombëtare e gjuhësore në Greqi.
Është e vërtetë që edhe Franca refuzon të njohë minoritetet brenda kufijve të saj dhe madje nuk zbaton sanksionet e Artikullit 27 të Marrëveshjes Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike që kanë të bëjnë me sigurimin e të drejtave të minoriteteve. Por sidoqoftë qytetarët në Francë nuk ballafaqohen me të njëjtat dënime për vetëdeklarimin e tyre ndaras prej shumicës, me shprehjen e identitetit kombëtar, siç ndodh në Greqi. Në trojet etnike shqiptare në Greqi nuk ka asnjë shkollë në gjuhen shqipe. Me vendim absurd dhe antinjerëzor të prefektit të Gumenicës, që në vitin 1938 nuk lejohet përdorimi i gjuhës shqipe në vendet publike, në administratë, në kishë etj.
Asnjë kujdes nuk ka për trashëgiminë kulturore si monumentet e kulturës, nga lashtësia deri në ditët e sotme. Shprehja e identitetit kombëtar dënohet me të gjitha mjetet e dhunës shtetërore. Me mjetet e presionit dhe detyrimit Greqia përpiqet t’i shndërrojë minoritarët shqiptarë, maqedonas etj., në homogjenë grekë dhe në një shkallë të caktuar ia ka arritur qëllimit. Por asimilimi total është një gjë e së shkuarës, pasi shteti nuk do të monopolizojë dot më tej mjetet e përhapjes së kulturës siç ka bërë deri para pak kohësh. Ka ardhur koha kur regjistrimi i minoriteteve do të vihet nën vëzhgim e në rritje dhe shkelësit do të kundërshtohen dhe dënohen nga faktori ndërkombëtar, si dhe nga fqinjët e vetë Greqisë.
Edhe Shqipëria pas vendosjes së marrëdhënieve diplomatike u përpoq të paktën për të ekzaminuar se çfarë kishte mbetur nga minoriteti shqiptar në Greqi pas dëbimit të dhunshëm të tij, në përfundim të Luftës së Dytë Botërore. Ambasadori shqiptar i shoqëruar nga zëvendësministri për Epirin në vizitën e 5-9 qershorit 1972 në Çamëri, konstatoi se në zona të caktuara si ato të Sulit, Prevezës, Gumenicës, Pargës, Filatit dhe Artës kishte mbetur një numër i konsiderueshëm banorësh shqiptarë. Dy prej zyrtarëve vendas që i shoqëruan pranuan që shumica e popullsisë flisnin shqip. Vetë kryetari i Bashkisë Gumenicë që fliste shqip dhe ishte shqiptar, pohoi se në fshatrat e shumta shqiptare ka njerëz, sidomos të moshuar, që nuk dinë fare greqisht dhe flasin vetëm shqip.
Një tjetër pohoi se midis Prevezës dhe kufirit me Gumenicën kishte 40 fshatra që flisnin shqip. Një vit më vonë, më 1973, funksionarë të tjerë të ambasadës zbuluan shumë fshatra të krishterësh rreth Gumenicës që flisnin shqip. Në fshatin Kastri me 1800 banorë “Radio Tirana” ishte stacioni radiofonik më i preferuar, saqë fshatin e quanin “Tirana e Greqisë”. Por nga shteti komunist nuk u bë më shumë se kaq për ruajtjen e identitetit shqiptar në vendin fqinj. Pas rënies së komunizmit shteti shqiptar në përgjigje të ultimatumit prej 6 pikash të Kryeministrit grek K. Micotaqis më 14 korrik 1993, nëpërmjet Kryeministrit shqiptar A. Meksi në një deklaratë publike po atë muaj u shpreh: “Qeveria shqiptare kërkon që qeveria greke të njohë zyrtarisht ekzistencën e pakicës shqiptare të çamëve, myslimanë e ortodoksë, si dhe arvanitasve që jetojnë në Greqi prej shekujsh. Në bazë të normave ndërkombëtare ajo i njeh vetes të drejtën të interesohet për shqiptarët dhe për minoritetin shqiptar në Greqi.” Veçanërisht për të drejtat e minoritetit shqiptar që jeton në Greqi ai theksoi ndër të tjera se “nga frika e terrorit nuk guxon as të pohojë identitetin e tij etnik.” Pas një viti, ministri i Jashtëm, Alfred Serreqi, në sesionin e 49 të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, më 4 tetor 1994 deklaroi: “Për Shqipërinë dhe shqiptarët një kërcënim tjetër në rritje është dhe nacionalizmi grek. Loja që zhvillohet për pushtet në Greqi në dallim nga të gjitha vendet e Europës Perëndimore zhvillohet me parulla nacionaliste dhe është fakt i pamohueshëm se pas kësaj loje Greqia zyrtare del më nacionaliste sesa ishte më parë”. Ai ftoi qeverinë greke të zbatojë konventat ndërkombëtare për pakicat etnike. Për herë të parë në historinë e marrëdhënieve dypalëshe, ai theksoi: “Nuk mund t’i shpëtojë përgjegjësisë së saj me mohimin absurd se në Greqi nuk ka pakica kombëtare.
Qeveria greke duhet të heqë dorë nga klima mbytëse që i pengon ato të afirmojnë identitetin e tyre kombëtar. Si u zhdukën me një të rënë të lapsit pakicat kombëtare turke, maqedonase dhe shqiptare të Greqisë? Qeveria greke duhet të heqë dorë nga klima mbytëse që i pengon ato të afirmojnë identitetin e tyre kombëtar”.
Hera e fundit kur minoriteti autokton shqiptar shprehu përkatësinë gjuhësore ishte në kohën e regjistrimit të popullsisë të vitit 1951, kur rezultoi se flisnin shqip 22 736 shqiptarë etnikë. Që nga ajo kohë në Greqi zyrtarisht është zhdukur çdo gjurmë shqiptare ose e trashëgimisë së saj. Të gjitha figurat e historisë e të kulturës shqiptare janë tjetërsuar në greke, janë ndryshuar emrat shqiptarë të vendeve me emra të shpifur në greqisht, monumentet e kulturës janë lënë në mëshirë të fatit dhe po i nënshtrohen një degradimi pa kthim. Qytetërimi europian po humbet një pjesë të trashëgimisë së saj kulturore. Kësaj gjendjeje të mohimit total po i rëndon edhe propaganda e shfrenuar raciste dhe shkolla ku mungon gjuha amtare, e për më keq, shtrembërohet historia dhe tjetërsohet e falsifikohet kultura shqiptare. Si vend tipik ballkanik dhe njëkohësisht vend anëtar i Bashkimit Europian, Greqia me fe zotëruese ortodoksizmin dallohet në mënyrë demonstruese në edukimin masiv që ka përdorur dhe përdor me anën e elitave shtetërore për të ngritur një kulturë të njësuar bazuar mbi atë që është perceptuar si esenca e kombit zotërues (me përmbajtje nacionaliste), thënë qartë me të gjithë përbërësit e racizmit biologjik si ideologji dhe praktikë. Kjo dukuri e edukimit masiv pas Luftës së Dytë Botërore në rajonin e Ballkanit me shtete ortodokse, më tipike u shfaq në Greqi, ku ky realitet u imponua si epidemi, ku aspekti kyç i suksesit të këtij procesi regresiv ka qenë monopoli shtetëror mbi mjetet e propagandës dhe të përhapjes së helenizmit si “kulturë e lartë”. Duke qenë se shteti grek ka qenë aktori ekskluziv në masmedia, veçanërisht në radio e televizion, ai ka mundur të ushtrojë censurë dhe mjetet e tjera të presionit me efektivitet të lartë. Megjithatë në dhjetëvjeçarin e fundit situata disi ka ndryshuar si rrjedhim i “revolucionit në komunikim” me transmetimet e TV satelitore dhe mjeteve të tjera të komunikimit, të cilat po dalin jashtë tutelës së shtetit racist grek. Dështime të tilla Greqia ka provuar kur u është dashur të ngushtojë hendekun midis komuniteteve kristiane ortodokse dhe myslimane, ku si zgjidhje ka përdorur ekzekutimin fizik (gjenocidi kundër çamëve myslimanë, 1944-1945). Madje edhe me ortodoksët sllavë, egjeasit (egeici), në veri të Greqisë, kjo politikë ka ardhur në konfrontim me një minoritet luftarak që kundërshton të lërë përkatësinë e vet etnike për t’u shkrirë e humbur në shumicën greke. Sa më shumë shtypje ushtron shteti grek ndaj këtij minoriteti aq më shumë kjo politikë provon kundërproduktivitetin e saj.
Për minoritetin shqiptar ja si shkruan në vitin 1962 ish-Ministri Fuqiplotë në Ministrinë e Jashtme të Greqisë Dhimitri Pentezopulos: “Shqiptarët nuk formuan një minoritet të madh dhe ata që i përkasin Kishës Ortodokse Greke janë asimiluar plotësisht” dhe duke perifrazuar një mbështetës të helenizmit shprehet sikur gjoja “e kanë identifikuar veten me jetën dhe ndjenjat kombëtare greke”. Dhe vazhdon: “Kanë qenë, sidoqoftë, rreth 20000 dhe 30000 shqipfolës myslimanë, për të cilët sipas Traktatit të Lozanës mbetën në Epir, pranë kufirit shqiptar”.
Me vendosjen e rreth 16000 refugjatëve (kolonëve A.M.) në këtë hapësirë përbërja e provincës ndryshoi pak, elementi grek pati një rritje nga 77% në 81%. Të gjitha këto janë të pasakta. Sot Greqia zyrtarisht nuk njeh asnjë minoritet etnik, megjithëse bën pjesë në BE nuk është integruar në legjislacionin europian. Regjistrimi i përgjithshëm me kritere më të pranueshme është bërë në kohën e Perandorisë Osmane nga qeveria e turqve të rinj në vitin 1910. Me gjithë ndonjë të metë rezultatet e këtij regjistrimi kanë interes se japin të dhëna demografike tre vjet para aneksimit të Çamërisë nga Greqia më 1913-n. Sipas tij në Sanxhakun e Reshadijes (Çamërisë) kishte 31 304 shqiptarë myslimanë, 29 593 shqiptarë ortodoksë dhe 9840 grekë, pra gjithsej 60 897 shqiptarë. Po t’u shtohen këtyre edhe shqiptarët në vazhdim të krahinës së Çamërisë që u përfshinë në Sanxhakët e Janinës dhe Prevezës, respektivisht 11 848 shqiptarë myslimanë dhe 7010 shqiptarë ortodoksë në këtë rajon banonin 83 898 shqiptarë të të dyja besimeve.
Po kështu, sipas Enciklopedisë së Madhe Greke “Çamëria banohet nga rreth 70000 banorë të quajtur çamë” (1927). Sipas regjistrimit italian të vitit 1940, në Çamëri rezultojnë 28000 çamë myslimanë, 26000 çamë ortodoksë dhe 20000 grekë. Në kohën e këtij regjistrimi një pjesë e popullsisë ishte zhvendosur jashtë territorit për shkak të internimeve që bëri qeveria greke para se të fillonte lufta me Italinë, ndaj shqiptarëve që i konsideronte si subjekt dyshimi. Sidoqoftë ky regjistrim ishte më i besueshëm se ai i kryer nga qeveria greke në vitin 1936, i pari pas krijimit të Prefekturës se Thesprotisë (Çamërisë), me shifra të falsifikuara, ku nuk jepej asnjë shifër për shqiptarët ortodoksë. Regjistrimi i fundit që jep të dhëna për përkatësinë fetare dhe gjuhën amtare është ai i vitit 1951, nga i cili rezulton se 22 736 persona flasin shqip. Ku u zhdukën këta dhjetëra mijë shqiptarë brenda një dekade nga koha e regjistrimit deri në botimin e librit të ministrit Pentzopulos në vitin 1962, i cili pretendon se na qenkan asimiluar?
Kjo shpjegohet me racizmin biologjik që karakterizon politikën agresive greke të asimilimit me dhunë. Dhuna fillon me ndërrimin e emrave të vendeve nga shqiptare në greke në gjithë Çamërinë. Pastaj ndërrimi dhe greqizimi i emrave të njerëzve sipas tipit Niko në Nikolaos, Spiro në Spiridhonis, Llambi në Harallambis etj. Vetëm në rajonin e Çamërisë sot jetojnë mbi 165 000 çamë ortodoksë dhe në gjithë Greqinë veriperëndimore 300 000 shqiptarë etnikë.
Sipas dëshmive të atyre që kanë vizituar këto treva dhe punojnë atje si emigrantë, si dhe nga bisedat dhe kontaktet e autorit të këtij shkrimi me studiues e shkencëtarë vendas që jetojnë e punojnë sot në Çamëri, procesi i asimilimit edhe pas 50 vjetësh më vonë nga botimi i librit të ministrit grek nuk ka arritur ta rrezikojë identitetin e tyre shqiptar.
Është fakt që fëmijët e tyre shkojnë në shkolla greke ku nuk jepet asnjë orë mësimi shqip dhe greqishtja imponohet në të gjitha mjediset jashtë shtëpisë, shqipja përsëri mbetet gjithmonë gjuha e zemrës. Shqipja flitet kudo, në shtëpi e jashtë saj, në çdo cep të Çamërisë, si dhe në rajone të tjera nga Arta, Preveza e deri në Konicë, Kostur e Follorinë. Flitet e këndohet në shtëpi, por edhe në mjedise publike si bare, restorante, hotele, shitore etj. Edhe kur shkojnë në emigracion çiftet i lënë fëmijët në shtëpi ku gjyshët e gjyshet u flasin nipërve dhe mbesave vetëm shqipen e pastër të nëndialektit çam. Për mësimin më të mirë të shqipes së përbashkët një ndikim të madh luan emigracioni nga Shqipëria i viteve të fundit, por edhe TV satelitor.
Këto dekadat e fundit ka një lëvizje të popullsisë nga fshati në qytetet e mëdha dhe dendësia e popullsisë në Çamëri ka zbritur në 30 banorë/km2, ndërsa në të gjithë Epirin është 38%. Rikthimi i çamëve të përzënë me dhunë dhe gjenocid do të përmirësonte mjaft gjendjen e përkeqësuar demografike, por edhe ekonomike të këtij rajoni të varfër, por me burime të shumta e të mëdha natyrore.
Nga minoriteti etnik shqiptar i Çamërisë kanë dalë figura të shquara të kombit shqiptar si strategët Pirro i Epirit në antikitet; Gjin Bue Shpata e Pjetër Losha në mesjetë; Maksim Artioti, humanist dhe shenjtor; Dionis Filozofi, teolog e klerik i lartë, martir i lirisë; Marko Boçari, Foto Xhavella, Odise Andruco, heronj të revolucionit grek; Elena Gjika, Kolë Idromeno, Mitrush Kuteli, figura të shquara të mendimit, artit dhe letërsisë shqiptare; Aristokle Spiro-Atenagora, profeti bashkimit, patrik i Kostandinopojës; Spiro Çalluka e Thimio Gogozoto, martirë të Luftës së Dytë Botërore dhe deri te studiuesit e sotëm Niko Stylo e Aliqi Nasi etj.
Pra siç u parashtrua, minoriteti etnik shqiptar në Greqi ka qenë dhe mbetet një forcë gjallëruese, që me gjithë trysninë dhe pengesat monstruoze që ushtron dhe krijon shteti racist grek vazhdon t’i mbijetojë asimilimit dhe të japë shenja të dukshme të një gjallërimi e zhvillimi të ri në kushtet e integrimit shqiptar, europian dhe global.

Ahmet Mehmeti

Marre nga Gazeta Shqip

April 22, 2011

NJË MARGARITAR PËR ÇAMËRINË SHQIPTARE


Në kundërshtim me deklarimet e qeveritarëve shovinistë grekë që çështja Çame nuk ekziston, kohët e fundit u publikua një vepër e një studiuese të re, Blerina N.Sadiku me titull “Lindja e Çështjes Çame 1820-1943”.Kjo vepër tregon se intelektualët e rinj sot janë të frymëzuar nga idetë e rilindasve me krenarinë e të qenit shqiptarë, për të vënë në vend dinjitetin e Kombit Tonë Shqiptar që është nëpërkëmbur gjatë skëterrës komuniste antikombetare që jetuam dhe që fatkeqësisht ende vazhdon.

Blerina N.Sadiku nuk ka lindur në Çamëri, as i ati i saj, ajo ia dedikon librin gjyshit të saj. Pra brumosjen në familje me kujtimet e mbresat  nga Çamëria, ajo nëpërmjet një pune kolosale studiuese përpiqet ti plotësoi ato me dokumenta të mirëfillta nga arshivat e botimet e huaja për të nxjerrë të vërtetat e mohuara padrejtësisht e të shtrembëruara qëllimisht.

Dhe për të gjetur materialet origjinale të sajesave të shtrembëruara, Blerina N. Sadiku, si studjuese e vërtetë i imponon vehtes, që përveç gjuhëve të huaja që ajo zotëronte, të mësoi edhe gjuhën greke. Pra krahas të dhënave nga korespondencat e konsujve të huaj si edhe dosjeve e librave ne biblotekat ndërkombëtare, këtu na paraqiten edhe shkrime te autorëve grekë. Në këtë mënyrë të dhënat që paraqet në këtë flakadar të Çështjes Çame janë më se të pakontestueshme. Këtu paraqitet edhe më qartë atdhedashuria dhe madhështia e kësaj vepre origjinale të studiueses së re. 

Historiani atdhetar, i mirënjohuri Prof. Dr. Pëllumb Xhufi në parathënien e librit shkruan: “Libri “Lindja e Çështjes Çame: 1820-1943” pasuron në një mënyrë origjinale historiografinë mbi Çamërinë, e cila me gjithë botimet e shumta të këtyre njëzetvjetëve të fundit, vazhdon të mbetet difiçitare në raport me interesimin e lexuesit e të vetë shkencës. Ky libër. që përveçse është një akt i vërtetë dashurie i autores ndaj tokës së të parëve të saj, është gjithashtu një shpalosje të vërtetash historike, nga ato që dikush do të donte të mbeteshin të fshehta e të panjohura përjetë”.

Për ne që kemi lindur në Çamëri është krenari e dyfishtë dhe njëkohësisht mallëngjim i madh se duke lexuar e njohur fakte të paditura deri më sot i bëjnë edhe më të plota dhimbjet për vuajtjet e masakrimet që kemi hequr mbi kurriz, e që nuk mund të na hiqen nga kujtesa, të ushtruara  nga qarqet shoviniste greke; që nga pushtimi i Çamërisë Shqiptare më 1913 e deri në genocidin e ushtruar ndaj nesh më 1944-1945 dhe shpërnguljen me dhunë nga shtepijat dhe pronat tona mijëra vjeçare.

Në kapitullin e parë jepen të dhëna mbi pabesinë karakteristike dhe ksenofobinë e njohur greke si ndaj shqiptarëve, sllavo-maqedonasve,vllehëve dhe hebrejve; pavarësisht se ata përbënin shumicën në kryengritjen greke për pavarësi më 1821. Në fillim, udhëheqësi   revolucionit grek Dh. Ipsilanti u drejtohej figurave më të spikatura të Çamërisë: “Shumë kurajozë Kryetar Pronjo dhe Çapari dhe gjithë Çamëve, ju përshëndes! Unë dhe atdheu ju falenderojmë . Dhe tani duke u bashkuar me ne për liri, konsideroheni si vëllezërit tanë! (J. Filimennos, Dokimion istoriku peri tis Elenikis epanastaseos 1858-1860). Por kur kisha dhe shtresat e larta të shoqërisë greke nisën të mbjellin farën e përçarjes dhe të urrejtjes ndaj gjithë atyre që nuk ishin grekë; ai ishte i pafuqishëm për ti ndalur për faktin se lufta e grekëve për pavarësi kishte shtruar si përparësi të platformës politike greke krahas përmbysjes së sundimit osman, zgjerimin e kufijve të territorit grek si edhe çrrënjosjen e minoriteteve jogreke.
Kapobandat greke gjatë çdo marshimi drejt krahinave që banoheshin nga etni jogreke për nga feja dhe kombësia, inkurajoheshin me parullën e njohur: “Përpara me kryqin në njërën dorë e në tjetrën thikën”(shkruan I. Lambridhi në Ipirotika meletimata, Athinë 1888)

Kapitulli i dytë, analizon me fakte luftën dhe vendosmërinë e çamëve në Periudhën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Mbasi Kongresi i Berlinit me Protokollin nr 13, më 5 korrik 1878, vendosi që Krahina Shqiptare e Çamërisë ti jepej Greqisë, shqiptarët e Çamërisë së bashku me ata të krahinave të tjera të Shqipërisë së Poshtme të revoltuar dhe me armë dore, u ngritën kundër atij vendimi të padrejtë. Më 11 janar 1879 në Prevezë u mblodh Kuvendi me pjesëmarjen e përfaqësuesve të komiteteve të  Lidhjes  Shqiptare të  Shqipërisë së Poshtme. Prezenca e delegatëve dhe i një numri të madh njerëzish të armatosur shqiptarësh nëpër rrugët e Prevezës krijoi shqetësime serioze tek konsujt e huaj në Janinë. Më 28 janar 1879, iu dërgua një Peticion Fuqive të Mëdha që patën nënshkruar Protokollin nr 13, ku me vendosmëri të plotë nënvizohej: “…për ne është më mirë të bëhemi fli për të mbrojtur ekzistencën tonë të sotme dhe të ardhshme, se sa t'i dorëzohemi Greqisë (Akte të Rilindjes Kombëtare Shqiptare 1878-1912). Këtu nënvizohet shumë qartë roli i pazëvëndshueshëm  i Çamit, Abedin Pashë Dinos, I cili krahas Abdyl Frashërit si dy nga drejtuesat e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, luftoi me këmbëngulje si me anën diplomatike ashtu edhe me pajisjen e shqiptarëve me armë që Çamëria të mos  shkëputej nga tokat e tjera shqiptare.
Falë qëndresës ushtarake dhe diplomatike të Lidhjes Shqiptare, krahina e Çamërisë së bashku me rrethinat e Janinës mbetën përsëri brenda kufirit të Perandorisë Osmane, duke mos iu prekur keshtu asnjë pëllëmbë tokë e truallit shqiptar.
Ajo që i frymëzonte Shqiptarët e Çamërisë,shkruan anglezi Çajrëll, për të marrë një vendim të tillë, nuk kishte të bënte me ndonjë fanatizëm fetar, por me besnikërinë ndaj çështjes së tyre kombëtare, e cila tek shqiptarët ishte e fuqishme (V. Chirol, London 1881). Dhe si përfundim të këtyre përpjekjeve diplomatike por edhe ushtarake të Shqiptarëve; në maj të 1881, Fuqitë e Mëdha e anulluan vendimin e tyre të mëparshëm.

Në kapitullin e tretë, studiuesia B. N. Sadiku, na paraqet përpjekjet e atdhetarëve shqiptarë për zgjidhjen e Problemit Çam në Konferencën e Paqes në Paris. Për korigjimin e padrejtësive të mëdha të Konfrencës së Ambasadorëve në Londër më 1913, që la jashtë kufirit të shtetit amë Krahinën e Çamërisë; adhetarët shqiptarë u përpoqën që Çështja Çame të përfshihej në Konferencën e Parisit (1919-1920). Autoritetet greke që me pushtimin e Çamërisë filluan reprezaliet dhe masakrimet ndaj popullsisë shqiptare (konsujt Austro-hungarez dhe Italian japin të dhëna mbi vrasjet masive).
Greqia me anën e pushtimit dhe politikës që ndoqi u përpoq me anën e genocidit dhe asimilimit të zhdukte popullsinë shqiptare nga trojet etnike mijëra vjeçare.Për sensibilizimin e opinionit ndërkombëtar një rol shumë të rëndësishëm luajti mërgata e shqiptarëve ne Amerikë. Me anë të Peticioneve e letrave të dërguara si Kryetarit të  konferencës ashtu edhe Presidentit Wilson ,Shoqëria Çamëria ju drejtohet:..”Në emrin e parimit të kombësisë për të cilin aqë shumë gjak është derdhur, dhe për dashurin e paqes së pritme në Ballkan, me përulësi i lutemi Shkëlqesisë Tuaj që ti ktheni krahinat tona atdheut tonë Shqipëris se janë të sajat nga etnografia, ndjenjat, gjeografia dhe historia.
Këtu vlen për tu nënvizuar,vazhdimësia e atdhetarizmit  çam, kur e bija e z.Rasih Dino, mbesa e të madhit Abedin Pashë Dinos, Zonjëza Leila Dino i drejtohet Zonjës së Presidentit Wilson, në emër të Komitetit Kombëtar të Zonjave Shqiptare në lutje Presidentit Wilson të përdori influencën e tij në interesin e atdheut tonë të dashur, Shqipërisë. Por fatëkeqësisht Krahina Shqiptare e Çamërisë mbeti nën pushtetin shovinist grek.

Kapitulli i katërt i kësaj vepre historike me vlera të veçanta, i kushtohet luftës për shkollën Shqipe në Çamëri. Çështja e arsimit shqip, e pajisjes së nxënësve me abetare shqip me alfabetin e Stambollit, ishte në qendër të vëmëndjes të adhetarëve shqiptarë të Çamërisë që më 1908. Me këmbëngulje u luftua kundër tendencave xhonturke për të përdorur gërmat arabe në mësimin e gjuhës shqipe.
Por pushtimi grek i Çamërisë më 1913, i mbylli edhe ato pak shkolla shqipe. Megjithë “premtimet” e qeverisë greke për përdorimin dhe mësimin e gjuhës shqipe nga minoriteti shqiptar çam,asnjë shkollë shqipe nuk u hap deri më 1936. Bile edhe atëhere u premtua për tu hapur 5 shkolla shqipe me kusht që më parë të hapeshin shkolla greke në Himarë.
Qeveria greke në anën tjetër, edhe me lejen e autoriteteve turke të kohës, mbasi krahina e                    Çamërisë mbeti e pandarë nga trojet e tjera shqiptare më 1881; filloi hapjen e shkollave greke me qëllim greqëzimin e të krishterve çamë që faktikisht edhe në shërbimet fetare përdornin gjuhën shqipe.
Metropoliti i Paramithise Neofiti më 1910, shpërndan urdhrin: “…çdo vajzë e krishterë duhet të shkojё në shkollë greke, që nesër fëmijve të saj të mos u flasi shqip.”
Këto qëllime shoviniste mesjetare vazhdojnë të përdoren edhe sot nga mbështetësit e Janullatosit duke hapur shkolla greke aty ku nuk ka asnjë grek.
Kjo vepër madhore, mbushur me të vërteta historike të panjohura deri më sot, e atdhetares  studiueses së re z. Blerina N. Sadiku e bën më të plotë luftën kundër shovinizmit grek, kur ende sot në shekullin e XXI, mbas pushtimit të Krahinës Shqiptare të Çamërisë, vazhdon me pretendime absurde për të ashtuquajtur fantazëm vorioepir.

Sali Bollati, New York, Prill 2011.

April 11, 2011

AAOC letter to Albanian leaders

President of the Republic of Albania Mr. Bamir Topi
Parliament Speaker Mrs. Jozefina Topalli
Prime Minister Mr. Sali Berisha
For Information: The U.S. State Department

Dear compatriots:

We are writing this letter as 28 Albanian-Americans born in Chameria, expelled violently from Greece in 1944-1945. In the recent years, destiny brought us in the U.S., a country that all Albanians love and honor and heartily acclaim: “God Bless America”! With our families here, we found a second homeland that supports us and does not distinguish us neither because of our ethnic origin nor because of our religious beliefs. In this great country we learned and understood what is democracy and the real dignity of free human beings. We are physically far from our motherland, yet spiritually and by visiting, [here it is worth emphasizing that we were born in Chameria, and can only visit our homes and our properties by possessing American passports, since the 'Greek democracy’ does not allow Chams to enter there!] but also with the help of the internet we feel ourselves very close to all Albanians wherever they are.
For this reason we have founded the Albanian American Organization of Chameria (AAOC) where we pride ourselves of being Albanian Americans of Chameria. In addition to English, we teach our children, grandchildren and talk to them in the dialect of Chameria - the original dialect of Albanian. Beside our language, we never forget our inherited Albanian traditions and customs by organizing many activities through our organization. We learn and keep our songs, ancient dances and our characteristic Cham costumes. Here in America, our organization cooperates with all Albanian organizations and associations and we celebrate together and share our joys, our longing but also our concerns about our homeland.
Recently we have been very concerned about several events there that damage not only our traditions but also the future of Albania. Here in the USA, where we have the chance to live, in two state censuses, in 2000 and 2010, no one asked us what religion and ethnicity we are; without forgetting that people here come from all nations and faiths from around the world. In all of our ethnic regions, we Albanians have lived in harmony with each other, regardless of our religious beliefs. This is a very distinctive feature in which we rightfully pride ourselves before the civilized world. Therefore, we think that the inclusion of questions about one’s religion and ethnicity in the census is harmful for today and for the future of our country Albania.
We are also worried by the fact that some Greek nationalist circles sponsored also by pro-Greek elements here in America, insist unfairly on this matter, at a time where neither in Greece nor the U.S. ever asked any such questions on their official censuses. We note that a few years ago former CIA Director, Mr. Tenet openly declared that "we Greeks are born conspiracy theorists"! By looking through this perspective, we observe another Greek-American, Mr. Nicholas Gage (Gatzoyiannis), boasting about being chairman of the ghostly "North Epir" coming in and out of Albania and arousing anti-Albanian sentiments by medieval-byzantine ideas. When these anti-Albanian thoughts are expressed openly even by the official Consul of Greece in Korça, we justifiably raise the question: with the non-abolition of the Greek State of War Law (Nr. 2636/1940) against Albania, is there someone trying to put this law into action?!
Additionally, we are concerned about the fact that several days ago an elderly couple living in Albania, born in Chameria, were treated abusively by the Greek government and were denied the fundamental right of movement only because their passports listed Chameria as their homeland! Although they had bought the tickets and had regular travel documentation, and especially now that the visa regime is removed, the Greek government continues to discriminate on the basis of ethnic identity. We hope that the Albanian state you lead will use the legal and political mechanisms pertinent to these clearly anti-Albanian and repressive violations of the Greek state.
This may seem like something absurd when the two countries, Albania and Greece, are NATO members and moreover have signed the Pact of Friendship in 1996. Although we have been persecuted, killed and expelled from our homes and properties, and surprisingly even our ancestors’ graves are missing, we have and will continue to have, friendly relations between our two neighboring countries. In several visits in Chameria, we have shared stories with many cohabitants in our very own language, - Albanian. We have always lived amicably with them, and with us being of a past age, we believe that our children and grandchildren as American citizens will have the opportunity to live and enjoy our properties by also remembering us.
Therefore the respect must be mutual where everyone lives in their inherited homes and properties. When Chams are registered in Chameria, then the friendship will be strengthened and we will have a bridge of unity, honor and understanding.

Kindly and respectfully,

Albanian American Organization Chameria

Board of Directors

       CC: Department of State

AAOC letër krerëve qeveritarë në Shqipëri

 
Presidenti i Republikës së Shqipërisë Bamir Topi
Kryetarja e Kuvendit Jozefina Topalli
Kryeministri Sali Berisha
 Për njoftim: Departamenti i Shtetit Amerikan


Të nderuar Bashkëatdhetarë:
Ne që po ju shkruajmë jemi 28 shqiptarë të lindur në Çamëri, të dëbuar pas një dhune të përgjakshme në vitet 1944-1945. Vitet e fundit fati na pruri në SHBA, një vend që gjithë shqiptarët e duam dhe e nderojmë  e me gjithë shpirt brohorasim: God Bless America!  Si ai gur i rrokullisur kemi gjetur këtu bashkë me familjet tona një Atdhe të  dytë që na mbështet pa asnjë dallim etnik ose fetar. Në këtë vend të madh mësuam dhe kuptuam se cfarë është Demokracia dhe dinjiteti real i njeriut të lirë.  Fizikisht ndodhemi larg Atdheut Mëmë, shpirtërisht e me vizitat (këtu e vlen  për tu theksuar se ne të lindur në Çamëri, vetëm me Pasaportën Amerikane mundemi të vizitojmë shtëpitë e pronat tona se “demokracia greke” nuk na lejon të hynim atje!) por edhe me ndihmën e internetit e ndjejmë vehten shumë afër me të gjithë shqiptarët kudo që  ndodhen.
Për këtë kemi legalizuar edhe Organizatën Shqiptaro-Amerikanët e Çamërisë që me krenarinë e të qenit Amerikanë nga Çamëria Shqiptare, fëmijve, nipërve e mbesave, krahas gjuhës angleze, iu flasim në gluhën e përëndisë - dialektin origjinal të shqipes. Vec gjuhës nëpërmjet veprimtarive të organizatës nuk harrojmë asnjëherë t’u flasim për traditat dhe zakonet shqiptare të trashëguara. Mësojnë këngët mallëngjyese si edhe vallet me veshjet karakteristike Çame. Organizata jonë bashkëpunon me të gjithë organizatat dhe shoqatat shqiptare këtu në Amerikë dhe së bashku i festojmë e ndajmë gëzimet , mallin por edhe shqetësimet e vendlindjes.
Kohët e fundit jemi shqetësuar shumë për disa ngjarje të atjeshme që dëmtojnë jo vetëm traditat por edhe të ardhmen e Shqipërisë. Këtu ku ne kemi fatin të jetojmë, në dy regjistrime shtetërore, më 2000 dhe 2010, nuk na kanë pyetur se çfarë besimi dhe të kujt etnie jemi; dhe mos ta harrojmë se këtu jetojnë njerëz nga gjithë kombet e besimet e botës mbarë. Në të gjitha trevat etnike ne shqiptarët kemi jetuar në harmoni të plotë me njëri tjetrin, pavarësisht besimit  fetar. Kjo është një karakteristikë shumë dalluese për të cilën me shumë të drejtë krenohemi para gjithë botës së qytetëruar. Jemi të mendimit se përfshirja e pyetjeve të tilla gjatë regjistrimit të popullsisë  është e dëmshme për sot e për të ardhmen e vendit.
Jemi të shqetësuar për më tepër, se disa qarqe nacionaliste greke të sponsorizuara edhe nga elemente grekofile këtu në Amerikë, këmbëngulin padrejtësisht në këtë drejtim, në një kohë që as në Greqi dhe as në SHBA nuk bëhen të tilla pyetje. Theksojmë se para disa vitesh ish Drejtori i CIA-s, z. G. Tenet deklaroi haptas solemnisht se: “ne grekët jemi komplotista të lindur”! Duke vështruar në këtë prizëm shohim se greko-amerikani tjetër z. N. Gage (Gaxojanis), duke u krenuar si kryetar i fantazmës “vorioepir” hyn e del në Shqipëri duke ngjallur ndjenja antishqiptare me mendime bizantino-mesjetare. Kur këto mendime antishqiptare shprehen haptas edhe nga Konsulli zyrtar i Greqisë në Korcë, me të drejtë na ka lindur pyetja: Mos-abrogimin e ligjit të luftës të vitit 1940 nga Greqia, mos ndoshta dikush përpiqet ta vëjë në veprim?!
Gjithashtu na shqetëson fakti se para disa ditësh një çift i moshuar me banim në Shqipëri, të lindur në Çamëri u trajtuan në mënyrë abuzuese nga qeveria greke, ku iu mohua e drejta themelore e lëvizjes vetëm sepse në pasaportat e tyre vendlindja e tyre shkruhej Çamëri! Megjithëse i kishin prërë biletat dhe dokumentat i kishin të rregullta dhe sidomos kur sistemi i regjimit të vizave u hoq, qeveria greke vazhdon të diskriminojë në bazë të identitetit etnik.  Shpresojmë që shteti shqiptar që ju drejtoni të përdorë mekanizmat juridike dhe politike të posaçme ndaj ketyre shkeljeve të qarta represive anti-shqiptare nga ana e shtetit grek.
Kjo mund të duket si dicka absurde kur të dy vendet, Shqipëria dhe Greqia, janë anëtare të NATO-s dhe për më tepër kanë nënshkruar edhe Paktin e Miqësisë më 1996. Faktikisht neve megjithëse na kanë vrarë e përndjekur nga shtëpitë e pronat tona dhe çuditërisht na janë zhdukur edhe varret atje, kemi qënë e jemi për marrëdhënie miqësore midis dy vendeve tona fqinjë. Në disa vizita që kemi kryer në Çamëri kemi ndarë mallin me shumë  bashkëvëndas çamë atje në gjuhën tonë të ëmbël shqipe. Me ata kemi jetuar miqësisht me njeri-tjetrin dhe me gjithë moshat tona të kaluara sot, kemi besim se fëmijtë dhe nipat tonë si shtetas amerikanë do ju jepet mundësia për të jetuar e  gëzuar pronat tona duke na kujtuar edhe ne.
Pra respekti duhet të jetë reciprok duke jetuar secili në shtëpitë dhe pronat e trashëguara. Kur të bëhet regjistrimi i çamëve në Çamëri atëhere miqësia do forcohet dhe do kemi një urë bashkimi, mirëkuptimi e nderimi. 
Me  respekt e dashamirësi:
1.       Kadrije Pronjo lindur Paramithi më 1920, banon në New York 
2.       Zubo  Gjyzeli,           Margëlliç       1922,               Illinois
3.       Emine Lluri,              Margëlliç        1926,              Illinois
4.       Safet Rojba,              Margëlliç        1927,              Illinois
5.       Rasim Bebo,              Konispol         1927,              Illinois
6.       Shano Shqefani          Mazrek           1940,              Illinois
7.       Rexhep Llaias,           Filat               1927,               Florida
8.       Behije Memko,          Paramithi       1935,               Florida
9.       Afete Xhemali,          Arpicë            1941,               Florida
10.   Qerime Hyseni,          Paramithi        1940,               Florida
11.   Ahmet Xhafo,             Filat               1937,               California
12.   Tahir Tare,                 Paramithi       1935,               Michigan
13.   Gjuliana Spiro             Mazrek           1940,               Michigan
14.   Sali Bollati,                 Paramithi       1937,               New York
15.   Bule Bollati,                Paramithi        1944,              New York
16.   Latif Zenelaj,              Picar              1935,               Massachusetts
17.   Beqir Bako,                 Paramithi        1935,              Massachusetts
18.   Hava Zenelaj,              Glloboçar        1940,              Massachusetts
19.   Hane Hima,                  Kalbaq            1941,              Massachusetts
20.   Nurije Zenelaj,             Grikohor         1941,              Massachusetts
21.   Habibe Beqiri,              Mazrek            1936,              Pennsylvania
22.   Rahmi Telushi,              Varfanj            1936,              Pennsylvania
23.   Fadil Delli,                    Margëlliç         1936                Pennsylvania
24.   Eqrem Beqiri ,              Vrohona           1927,              Pennsylvania
25.   Abedin Teme,               Mazrek            1937,               Pennsylvania
26.   Nijazi Teme,                Mazrek            1938,               Pennsylvania
27.   Nurije Teme,                Skorpjonë       1940,               Pennsylvania
28.   Hajrije Xhemali,           Arpicë             1940,               Pennsylvania


Organizata Shqiptaro Amerikane Çamëria


Kryesia