Fitorja mbi nazifashizmin ka në themele e saj edhe
kontributin e burrave të Çamërisë, që luftuan me armë në dorë, por edhe që u
internuan në kampet e përqendrimit në Itali e Gjermani. Qëndrimet zyrtare greke
dhe neofashiste të politikës antishqiptare, mbajnë si “flamur” akuzat e pabaza
ndaj popullatës çame, duke pasur si qëllim realizimin e qëllimeve të veta për
aneksimin edhe të pronësisë së pasurive të çamëve, të cilat janë të shenjta dhe
të patjetërsueshme. Por më shumë se kaq, Greqia zyrtare dhe disa të mjerë
mbështetësit e saj ndërkombëtarë, janë kthyer në qesharakë kur mbrojnë veprimet
genocidiste të Greqisë, përmes bandave kriminale dhe fashiste të Napoelon
Zervës dhe sozive të tij të rinj.
Masakrat në Çamëri janë një shkelje flagrante e parimeve
njerëzore dhe një mospërfillje e turpshme e parimeve dhe e karakterit të luftës
antifashiste. Masakrat në Çamëri u kryen në saje të bashkëpunimit dhe
marrëveshjeve me gjermanët, të cilët në tërheqje, u lanë vendin forcave
zerviste. Ja një fakt konkret: Midis forcave zerviste dhe atyre gjermane:
komandanti zervist Theodhori Vito, i forcave të krahinës së Filatit, një ditë
para hyrjes së forcave zerviste në Filat dhe pikërisht më 22 shtator 1944 në
katundin Faneromen, 3 km larg Filatit, u takua me komandantin e forcave
gjermane në tërheqje. Pas këtij takimi shohim ende, pa u larguar mirë forcat
gjermane nga Filati, forcat e Theodhori Vitos hynë në Filat. Kështu, një
bashkëpunim i tillë u sigurojnë forcave zerviste krahët, duke u dhënë mundësi
për të filluar terrorin dhe masakrat në një stil të gjerë në të gjithë krahinat
e Çamërisë.
Forcat e Divizionit X të EOEA-së, nën komandën e kolonel
Vasil Kamarës dhe pikërisht, ato të regjimentit të XVI të këtij Divizioni, të
udhëhequra nga Kranjai, me ndihmesën e Lefter Strugarit, avokat Stavropullos,
Ballumi, Zoto, kriminelët me damkë Pantazejtë etj,. më 27 qershor 1944 hynë në
qytetin e Paramithisë. Në kundërshtim me premtimet e dhëna dhe marrëveshjes së
bërë midis Myftiut Hasan Abdullai, nga një anë dhe Shopera me Dhespotin e
Paramithisë, Dorotheun, nga ana tjetër, si agjentë të Zervës ata filluan masakrat më të
poshtra. Burra, gra e fëmijë të pambrojtur qenë objektivi i monarko-fashistëve
grekë. Numri i të masakruarave në qytetin e Paramithisë dhe rrethe, arrin në
600 vetë.
Më 28 korrik 1944, forcat e Regjimentit 40, nën komandën e
Agorës, hynë në Pargë, ku masakruan 52 burra, gra e fëmijë. Forcat e EOEA-së
nën komandën e Dheodhori Vitos, Ilia Kaçon, Kristo Mavrudhi, Hristo Kaço, Harri
Diamantin etj., pasi rrethuan qytetin e Fialtit më 23 shtator 1944, ditën e
shtunë në mëngjes hynë në qytet. Po në këtë ditë hynë edhe në Spatar. Plaçkitën
dhe grabitën të gjitha familjet dhe të gjithë çfarë gjetën. Në mbrëmjen e natës
23, duke u gdhirë 24 shtatori 1944, hynë edhe forcat e komanduara nga Kranjaj,
Strugari etj,. Me arritjen e këtyre forcave, filluan menjëherë masakrat. 47
burra, gra e fëmijë u masakruan menjëherë në Filat dhe 157 numërohen të
masakruarit, të vrarët e të humburit në Spatar, ku një pjesë e mirë e tyre
ishin grumbulluar nga katundet e tjera. Të gjithë gratë e reja dhe vajzat u
keqpërdorën dhe u shnderuan prej kriminelëve të Zervës. Pak ditë më vonë,
monarko-fashistët grumbulluan të gjithë burrat që kishin mbetur dhe me vendimin
e gjyqit fals : Koqiniai (kryetar), Stavropullos (prokuror) dhe 4 anëtarë, 47
shqiptarë të pafajshëm u masakruan. Në Granicë të Filatit, janë mbuluar kufomat
e 46 vetëve, të vrarë e të therur me thika dhe 45 të tjerë në fushën e Filatit,
tek ara e Xhelo Metos. Familje të tëra janë zhdukur me prindër, fëmijë e
foshnja në djep. Gratë dhe vajzat u shnderuan, me qindra deklarata të atyre që
shpëtuan, përshkruajnë vrasjet dhe vuajtjet e pasosura. Nga ato del qartë
kriminaliteti dhe qëllimi i veprimeve të monarko-fashistëve grekë në Çamëri.
Çamëria në luftën e madhe antifashiste kontribuoi
materialisht dhe moralisht. Me qindra të rinj çamër u hodhën në radhët e
ELAS-it, kur EAM-i lëshoi kushtrimin e luftës për liri. Me zgjerimin e luftës
antifashiste kundër okupatorit gjerman, popullata çame u hodh pa rezerva në një
luftë totale kundër okupatorit dhe formoi Batalionin e 4-t të Regjimentit të
15-të të ELAS-it. Nga popullsia e vogël e Çamërisë dolën më tepër se 500
luftëtarë që luftuan me trimëri dhe vendosmëri kundër okupatorit nazifashist
dhe tradhtarëve ballisto-zerviste.
Gjaku i Heroit Ali Demi dhe i dëshmorit Bido Sejko, gjaku i
dëshmorëve Muharrem Myrtezai, Ibrahim Hallumi, Hysen Vejselit etj, që u derdh
së bashku me atë të partizanëve grekë në Qafat e Qeramicës, dëshmon konkretisht
për këtë fakt. Në përfundim të luftës dhe në çlirimin e vendit nga okupatori,
trupat e komanduara nga gjenerali Napoleon Zerva, operonin në krahinat dhe
fshatrat tona, jo si çlirimtarë, por si xhelatë dhe armiq të betuar të
elementit shqiptar në Çamëri. Jeta e njerëzve që kanë pësuar vuajtje nga
regjimet e ndryshme është e mbushur me shumë detaje, që ende nuk janë bërë
publike. Pjesëtarë të komunitetit çam, që ndodhen në Shqipëri aktualisht, kanë
shumë për të thënë.
Kur fjala vjen tek shqiptarët e Çamërisë, mendja të shkon
tek genocidi grek, që nisi më 27 mars të vitit 1913 me masakrën e Përroit të
Selanit, ku u vranë 72 krerët e Çamërisë në Paramithi dhe që vazhdoi më pas me
internimet në vitin 1940 nga shteti grek në ishujt Hio e Mitilinë, të burrave
mbi 18 vjeç nga Çamëria, për të përfunduar me “zgjidhjen përfundimtare” të
këtij shteti fashist, me dëbimin e gjithë popullatës çame myslimane nga trojet
e veta stërgjyshore dhe autoktone. E gjitha kjo “zgjidhje përfundimtare” u bë
në format më çnjerëzore, tipike fashiste dhe me cilësimet e një genocidi.
Nëse kjo vuajtje nga ky genocid ishte e paparë dhe mizore
për këtë komunitet, ardhja në Shqipëri u shoqërua edhe me një genocid tjetër të
tipit komunist, nga shteti i diktaturës së proletariatit. Nëse një popull i
tërë vuajti pasojat e genocidit stalinist të Enver Hoxhës, për çamët kjo ishte
një genocid më i drejtpërdrejtë. Ishte kjo popullatë që vuajti pasojat edhe më
rënda, për shkak të përbuzjes, persekutimit, moskonsiderimit dhe keqtrajtimit
politik, moral, shoqëror dhe ligjor. Janë të njohura pasojat që la sistemi
diktatorial mbi popullsinë çame, sa edhe sot e kësaj dite, reminishencat e së
kaluarës janë prezente në jetën civile shqiptare, në forma e modele tipike të
kohës së diktaturës
Ata që vuajtën tre genocidet
Por në jetën e këtij komuniteti, ka pasur edhe pjesëtarë të
tjerë, që veç genocidit grek dhe atij komunist, vuajtën edhe genocidin
nazifashist. Veç pjesëmarrjes së çamëve në luftën antifashiste, pati pjesëtarë
të tij që u internuan në kampet e shfarosjes në masë, si në Itali dhe në
Gjermani. Faktet flasin për këtë të vërtetë. Në vitin 2005, Presidenti i
Shqipërisë Alfred Moisiu me dekretin Nr. 4478, datë 08. 02. 2005 i dha
“Medaljen e Artë të Shqiponjës”, dy pjesëtarë të komunitetit çam, Nuri Emin
Zane (pas vdekjes) dhe Hajri Hasan Fetahu (pas vdekjes), me motivacionin: “Në
shenjë vlerësimi të lartë dhe respekti të përhershëm për kontributin e dhënë në
luftë kundër pushtuesve nazifashsitë, në Krahinën e Çamërisë, dhe për
rezistencën e vuajtjet, si i internuar në kampin e përqendrimit të Dakaos”.
Janë edhe pjesëtarë të tjerë të këtij komuniteti, që u internuan në Itali, e më
pas në Gjermani si antifashistë të Çamërisë, të cilët ende mbeten të panjohur.
Nuk mund të them se është faji i njërit apo tjetrit shtetar, por është
mosvëmendja dhe mosdija, se çamët nuk janë ata që thonë grekët, por janë
atdhedashësit e emrit Shqiptar, të flamurit shqiptar, të identitetit shqiptar.
Janë antifashistë dhe luftëtarë gjatë Luftës II Botërore.
Nuri Zane dhe Osman Zenel Taka pas clirimit nga Dachau 1945
Për Mezan Jonuzin, ashtu si edhe për Osman Takën, e bashkë
me ta edhe për Nuri Zane e Hajri Fetahu, si dhe shumë të tjerë, ishte fati i
madh që mbijetuan shfarosjes dhe më pas u bënë të gjallë në dyert e shtëpive të
tyre. Por, për këta pjesëtarë të komunitetit çam, ishte një tragjedi më e madhe
se, pasi i shpëtuan genocidit nazifashist, ishin grekët dhe shteti i tyre që
kishte përzënë me forcë, me zjarr e me hekur familjet e këtyre antifashishtëve.
Ky ishte kulmi i padrejtësisë, por fati ishte i paracaktuar dhe tragjik.
Njëherazi, jeta e tyre është dhe aktakuza më e madhe ndaj
qeverisë dhe zyrtarëve grekë, që përdorin karta e djegura për të mbajtur në
fuqi ligjin e luftës dhe antishqiptarizmin primitiv ballkanik. Janë këto edhe
argumente më bindëse për tu përdorur nga historiografia shqiptare dhe
diplomacia shqiptare, për dinjitetin e një kombi.
Nga Hyqmet Zane
No comments:
Post a Comment