December 29, 2013

REXHO PLAKU DHE PAKTI I KONISPOLIT ME EAM - PABESIA GREKE

Ne daten 10 gusht te vitit 1943 kerkohet te arrihet nje marreveshje midis Frontit Nacionalçlirimtar shqiptar dhe EAM/ELAS-it grek. Marreveshja eshte cilesuar si "Pakti i Konispolit" (perpara Paktit te Janines i cili daton 1944). Kjo marreveshje eshte neneshkruar prej forcave greke te EAM/ELAS dhe perfaqesuesit çam te Fronit Nacionalçlirimtar Rexho Plaku.

Rexho Plaku lindi ne Konispol nga nje fis me tradita patriotike dhe atdhedashurie, me te cilat u mekua ne femijeri dhe ne rinine e tij. Mbaroi shkollen tregtare ne Itali. Me tej, u shkollua ne Stamboll dhe tre vjet ne Londer...Krijoi çeten e pare nacionaliste “Çamëria”ne fshatin Markat, ne Jugun e vendit qe me 2 Shkurt 1940 e shumoi dhe u be i degjuar ne ato kohe te trazuara… Ne luften qe filloi, Rexho Plaku riorganizoi çeten ”Çamëria”,e cila neper udhet e perpjekjeve per liri, do te rritej dhe nga 30 luftetare te fillimit u bene 200 e me shume, dhe me 2 Gusht 1943, do te pagezohej Batalioni “Çamëria”, ne te cilin do te hynin edhe çetat “Hoxha Tahsin” dhe “Alush Taka"

"Pakti i Konispolit" kishte nje kleçke dhe per kete nuk pati sukses, pikerisht se forcat majtiste te EAM/ELAS, insistuan qe ne çetat apo me vone Batalionin "Cameria" te hynin forcat e keshtuquajtura te minoritetit grek te cilat aderonin ne organizaten (famekeqe) "MAVI", e cila kishte qellime te tjera. Prfaqesues te organizates "MAVI" ishin elemente te erret si Vasil Shahini, Spiridhon Vllahoni, Jani Diamanti dhe te tjere. Organizata "MAVI" nuk operonte thjesht ne nje lufte kunder gjermaneve, por si qellim kryesor kishte aneksimin e Shqiperise se Jugut dhe bashkengjitjen e saj Greqise.

Dokumenti me poshte ne greqisht, lidhur ati qe u njoh si "Pakti i Konispolit", pakt ky qe nuk pati jetetgjatesi pikerisht sepse u hodh poshte (me vone) prej forcave nacionalçlirimtare shqiptare, pikerisht sepse nuk pane te udhes qe kjo organizate quajtur "MAVI" te ishte pjese perberese e LANC-it shqiptar, duke patur parasysh qellimet e verteta te saj. EAM-i dhe ELAS-i grek edhe pse insistuan ne kete pike, pakti u quajt i pavlefshem me vone. Pra, edhe EAM-i dhe ELAS-i grek (majtistet), kur ishte çeshtja per qellime shoviniste dhe pretendime territoriale, nuk kishte shume ndryshime prej forcave djathtiste te EDES-it dhe N. Zerves dhe zervisteve monarko-fashist!
---
E. Canaj

“Την 10ην Αυγούστου 1943 συνήλθον εις κοινήν σύσκεψιν ο αντιπρόσωπος του Απελευθερω-
τικού Μετώπου Τσαμουριάς {Θεσπρωτίας} και ο αντιπρόσωπος του Απελευθερωτικού Μετώπου Ελλάδος , μετά του απεσταλμένου της Περιφερειακής Επιτροπής Κομμουνιστικού Κόμματος Αργυροκάστρου Αλβανίας , διά να μελετήσουν τα προβλήματα της “αλβανικής μειονότητος” εν Ελλάδι και της “ελληνικής” εν Αλβανία . Η σύσκεψις κατέληξεν εις τας κάτωθι αποφάσεις :

1. Με τας προκαταλήψεις των αιώνων, τα εκατέρωθεν σφάλματα , τα εγκλήματα ωρισμένων κακοποιών και την σωβινιστικήν προπαγάνδαν μερικών επιτηδείων,  εδημιουργήθη δια την αλβανικήν και την ελληνικήν μειονότητα μία τοιαύτη κατάστασις , η οποία διατηρεί αρκετάς δυνάμεις εις ουδετερότητα και αντιθέτους την μίαν προς την άλλην, νεκράς επομένως δια τον αντιφασιστικόν πόλεμον που κάμνουν οι λαοί , Ελληνες και Αλβανοί. Χωρίς να το θέλουν οι λαοί των μειονοτήτων, έχουν κάμει εναντίον των συμφερόντων των εξυπηρέτησιν του εχθρού. Ολα τα σημάδια των τελευ- ταίων ημερών μας δείχνουν, ότι η καταστροφή δεν αργεί να έλθη , εάν οι υπεύθυνοι κλείσουν τα μάτια και δεν αναλάβουν πρωτοβουλίες εκείνοι οι οποίοι είναι πλησίον των γεγονότων.
2. Ο σχηματισμός μιάς αντιφασιστικής οργανώσεως εις κάθε μειονότητα , είναι πλέον μία ανάγκη επείγουσα . Μία διάθεσις τοιαύτη έχει δειχθή καθαρά εκ μέρους της ελληνικής μειονότητος και φαίνεται ζωντανή μεταξύ των ιδίων στοιχείων της Τσαμουριάς {Θεσπρωτίας}. Ο αμοιβαίος σχηματισμός των αντιφασιστικών οργανώσεων κλείνει εκατέρωθεν τα στόματα των σωβινιστών περί εθνικής προδοσίας .
3. Η λύσις αύτη, εντός των γραμμών του σημερινού πολέμου δια την ελευθερίαν και την αυτοδιάθεσιν των λαών, θα βοηθήση την ένωσιν εις τον πόλεμον, αδελφώνοντας τους δύο γειτονικούς λαούς. Αυτός είναι ο μόνος κατάλληλος τρόπος δι’ εργασίαν άμεσον και αποδοτικήν.
4. Αι αντιφασιστικαί οργανώσεις θα διευθύνονται από μίαν επιτροπήν αποτελουμένην από έναν αντιπρόσωπον Αλβανόν, έναν Ελληνα των συνεργαζομένων ελληνοαλβανικών οργανώσεων και έναν αντιπρόσωπον της μειονότητος . Τόσον δια την μίαν, όσο και διά την άλλην παράταξιν θα παρευρίσκεται εις την επιτροπήν και ένας αντιπρόσωπος της αγγλικής αποστολής . Ο τελευταίος θέλει λαμβάνει μέρος αν ζητηθεί από την ίδια την μειονότητα .
5. Η ιδία εργασία θα γίνη και δια την στρατιωτικήν οργάνωσιν.
6. Παρέχεται γενική αμνηστία εις όλους εκείνους οι οποίοι έχουν εργασθεί κακώς, τόσον εις τα πολιτικά ζητήματα, όσον και εις την ιδιωτικήν ζωήν, αποτελέσματα της διαφθοράς του φασισμού και του ατόπου σωβινισμού.
7. Αι δύο συνεργαζόμεναι οργανώσεις , ελληνική και αλβανκή εγγυώνται, διά το παρόν
και το μέλλον, την ζωήν, την τιμήν και την περιουσίαν των μειονοτικών λαών.
8. Η απόφασις αύτη θα γνωστοποιηθεί εις τους λαούς των δύο μειονοτήτων, εις την ελληνικήν και την αλβανικήν, και τίθεται από σήμερον εις εφαρμογήν. Θα γνωστοποιηθεί επίσης εις τας προϊσταμένας οργανώσεις .
9. Το καταστατικόν των αντιφασιστικών οργανώσεων των μειονοτήτων, θα περιλαμβάνη
διατάξεις περί ενεργού συμμετοχής εις τον αντιφασιστικόν αγώνα των λαών των μειονοτήτων, απαγορευομένης πάσης προπαγάνδας εκτός του αντιφασιστικού αγώνος , καθώς και σωβινιστικής τοιαύτης.
10. Ο τύπος και των δύο οργανώσεων θα βοηθήση την διαφώτισιν των λαών και των δύο μειονοτήτων εξυψώνοντάς τους πολιτικώς .

Διά το ΕΑΜ Αλβανίας Δια το ΕΑΜ Ελλάδος
Ρετζέπ Πλιάκο
Αλέξης Γιάνναρης
Δια το Κ.Κ. Αλβανίας
Τσέλνικα"

December 26, 2013

104 VJETORIT I DIELLIT- GJURMIME MBI LETËRSINË SHQIPE TEK «DIELLI»


Sevdai Kastrati*

Kam kënaqësi të veçantë që mund të marrë pjesë në këtë përvjetor të rëndësishëm: përvjetorin e njëqint të gazetës Dielli. E quajmë këtë përvjetor të rëndësishëm sepse është përvjetor i jashtëzakonshëm i gazetës me jetëgjatësinë më të madhe në gjuhën shqipe: ju përshëndes dhe ju falënderoj që më ftuat.

Kur flas për gazetën Dielli unë jam i vetëdijshëm se flas për njërën nga gazetat më të rëndësishme të botës shqiptare. Them kështu, sepse në gazetën Dielli janë botuar poezitë, prozat, dramat, polemikat, ligjërimet, kritikat letrare, gjuhësore dhe politike, letërkëmbimet, shkrimet historike që kanë të bëjnë për Shqipërinë në veçanti dhe për çështjen shqiptare në përgjithësi prej krijuesve më të rëndësishëm të kulturës shqiptare. Dielli është gazeta e parë që i kushton një rëndësi përkthimeve, duke sjellur në gjuhën shqipe disa nga veprat më të njohura të letërsisë botërore.

Pa dyshim, gazeta Dielli është bërë shkollë për shqiptarët e Amerikës, tribunë e lirë për shprehejen e mendimeve, mburojë për të drejtat kombëtare, i ka përkrahur dhe mbrojtur të shtypurit, e ka çmaskuar natyrën ballkanike dhe orientale të politikanëve shqiptarë (për këtë është ndaluar të futet në Shqipëri), i ka luftuar shtypësit dhe tiranët (hiq një periudhë të shkurtër kur vihet në shërbim të regjimive monarkiste dhe komuniste), e ka mbajtur të ndezur kandilin kombëtar shqiptar në Amerikë.

DSC_0009

Në këtë kumtesë dëshiroj të flas sot para jush mbi një vështrim të letërsisë shqipe te Dielli prej 1909 deri më 1971, pra rreth poezisë, prozës dhe dramaturgjisë.

Ndonëse Dielli në fillim ishte i përqëndruar kryesishit në përkthime të letërsisë botërore, si  tregime, novela, komedi të autorëve më të dëgjuar të Evropës dhe Amerikës e, që në fund të vitit parashikonte t’i botonte në një vëllim të veçantë. Edhe pse një botim i tillë s’u bë ndonjëherë.

Megjithëse letërsia shqipe ka një shtrirje të gjatë kohore te gazeta “Dielli”, ku poetë, prozatorë e dramaturgë i takojnë periudhave të ndryshme kohore: romantizmit, mes romantizmit, realizmit dhe simbolizmit, letërsisë sociale dhe letërsisë së sotme. Për dallim nga metoda e realizmit socialist që mbizotëronte në Shqipëri, letërsia shqipe në diasporë u zhvillua pa censurë e pa trysni politike.

Dy vjershat e para do të botohen në Dielli i përkasin vitit 1910, pra më 29 prill, në numrin e 57, Kënga e Abecesë prej Ali Maksutit  që demaskon propagandën për të shkruar gjuhën shqipe me alfabetin arab dhe vjersha kushtim  Shoqërisë «Mbarësi» të Luarasit prej Spiro Nini Luarsait. Në një shënim të Faik Konicës thuhet: DIELLI tha që në krye se nuk boton vjersha, dhe s’ka botuar gjer më sot. Po me që u dhamë fjalë ca pajtimtarëve, dalim nga regulla një herë dhe botojmë dy copë, të cilat kanë tri të mira që na i porositnë: 1) Flasin për të ngjara të ditës, dhe të tila vjersha boton ç’do gazetë politike (Frënq’ i quajnë këto les pièces de circonstance); 2) Janë të shkurta; 3) Kanë masë të dreqtë. Në marçim edhe të tjera vjersha që i mbushin këto të tri pika, ndofta munt të dalim prapë jashtë regullës.

Gjatë këtij viti do të botohen dy vjersha të tjera me frymë romantike, një nga këto është një vjershë portret që i kushtohet Faik Konicës.

Më 1912 botohet Kushtrimi – Ora e Shqypniis nga poeti kombëtar Gjergj Fishta, një vjershë profetike dhe  Kryengritja e Shqypniis prej Kambardhit (pseudonim i Risto Siliqit).

Vjersha e Fan S. Nolit Thomsoni dhe kuçedra do të botohet më 1915, si dhe vjershat e Ramiz Harxhit me pseudonimet Dullga dhe Top’ i Dullgës, Loni Logori, Kristo Floqi, Asdreni, Murat Toptani etj. Me ardhjen e Faik Konicës në Boston më 1921 gazeta Dielli bëhet vërtet një gazetë serioze dhe me një rëndësi të veçantë për letërsinë.

Derisa në kolonitë e tjera shqiptare do të vijnë duke u zvogëluar gjithënjë e më dukshëm numri i gazetave e i revistave, saqë edhe do të pushojnë fare, gazeta Dielli do të jetë e hapur për të rinjtë shqiptarë që studiojnë në Evropë : Lasgush Poradeci, Eqrem Çabej, Odise Paskali, Lame Kodra, Llambi Gjergo, arbëreshi Agostine Ribecco e të tjerë e, që do t’i botojnë krijimet e tyre poetike.

Një zë i veçantë në satirë është, pa dyshim, Merko Koroni. Është poet me dhunti krijuese, veçse i pa vënë re nga kritika letrare. Pothuajse të gjithë vjershat e tij janë të botuara në faqet e gazetës Dielli.

Një nga tingëllimat më të mira në letërsinë shqipe është Helena e Trojës i Faik Konicës. E shkruar më 1916 dhe e botuar më 1937, kur e shkroi ishte 41 vjeç e jo siç pohon Jup Kastrati 61 vjeç (Jup Kastrati: Faik Konica, New York, 1995, f. 426).

Në tingëllim tjetër i Faik Konicës është shkruar me 3 qershor 1938, me titullin Diplomati e, që ka satirë, sarkazmë, ironi dhe tallje.

Në vitet ’40 ribotohen vjershat e Fan S. Nolit: Hymni i flamurit, Anës lumenjve të Babilonisë, Kënga e Kirenarit, Krishti me Kamçikun, Moisiu në mal, Rent, or Marathonomak, Shën Pjetri në Mangall si dhe krijimet e reja poetike Plak topall, dhe ashik dhe Sofokliu dhe Ferid Asllani nën pseudonimin Bajram Domsdova.

Në vitet 50 shquhen Constantina Christ dhe Stefan Thanasi. Ky i fundit s’ka shkruar shumë gjithsej 8 vjersha, por kjo s’do të thotë se nuk është poet. Në historinë e letërsisë përmenden si vjershtorë që kanë shkruar vetëm dy-tri vjersha, dhe nuk përmend fare të tjerë që kanë shkruar me qindra. Thuhet se, ka pasur vjershëtor që është pranuar si anëtarë në Akademinë Frënge vetëm për një vjershë, për një tingëllim, por ama të përsosur.

Stefan Thanasi i larguar nga Shqipëria para apo gjatë Luftës së Dytë Botërore në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeçare, sigurisht si emigrant ekonomik, siç ishin pothuajse shumica dërmuese e Shqipërisë së Jugut ai do të shkruajë një nga vjershat më emocionuese për nënën me titullin Mëmës t’ime. Në të gjejmë gëzimin, hidhërimin dhe frikën e nënës për birin e saj që nga ditët e djepit e deri në ditët e mërgimit:

…Bir or bir i nënës, ti po më largohesh
Oh! buzët më dridhen, zëmra më coptohet

apo porosia e nënës:

Pa ty, bir i nënës, mbetem si e mjerë,
Mos harro të kthehesh, të të shoh dhe nj’ herë.

Kurse në vargjet pasuese poeti shpreh sesa e domosdoshme është prania e nënës në lumturinë e njeriut dhe sa e dhimbshme është mungesa e saj:

Malli më ka marë, mëma im’ e dashur,
Gjatë kësaj kohe si nuk paskam plasur?


Malli i nënës ishte plagë e hapur për një pjesë të madhe të shqiptarëve në Amerikë. Jo vetëm për ata emigrantë ekonomikë, por edhe për ata refugjatët politikë. Për këta të fundit edhe më keq, sepse nënat e tyre do ta kalojnë jetën në internime.

Shqiptarët e Amerikës deri para ardhjes së komunistëve në pushtet kishin lidhje pronësore me atdheun, por me mbylljen e Shqipërisë ata i shkëputën të gjitha lidhjet pronësore, ashtu sikur arbëreshët dikur, sado jo edhe lidhjet shpirtërore.


Në vitet 60 dhe 70 botohen poezitë e Fan S. Nolit, Arshi Pipës, Vex-it, Bardhit, Demo Labit, Agron Himariotit, Nick Kreshpanit, Bilal Xhaferit (i cili e lufton tiraninë komuniste), Nexhat Peshkëpia etj.
E rëndësishme është gazeta Dielli edhe se i përket botimit të poezive në dorëshkrim të Faik Konicës (gjithsej 5, Drit’ e shpirtit tim, Fitova moj zëmbër, Një të dashur kush ka gjetur prej tyre dy janë në anglishte In memory of a young girl dhe To a revolutionary leader) dhe të  Andon Zako Çajupit (gjithsej dy Hymni kombëtar, Faik Konica dhe një variant Hymni shqiptar). Ky i fundit do të shkruaj një himn, ashtu siç shkruanin pothuajse shumica e poetëve të Rilindjes Kombëtare. Ia dërgon për botim gazetës Dielli miku dhe bashkëfshatari i tij Sofakli Çapi. Vjersha Hymni kombëtar është e panjohur për lexuesit dhe studiuesit e Çajupit. Nuk është përfshirë në veprat e tij as në Prishtinë, e së fundi (në përgatitje të Jorgo Bulës) as në Tiranë.

E shkruar ndoshta më 1913-1914, të njëjtën kohë me vjershën Mbretit të Shqipërisë që është botuar në revistën Zgjimi të Korçës (1914, nr. 5, f. 232-235) ku  thuhet:

Mos u gëzo, moj Janinë,
Sot për sot jemi të ndarë;
Po Shqiptarët do vinë
Se s’lënë gjaknë pa marrë.

Në vjershën Hymni kombetar Andon Zako Çajupi do të përkujtojë se kufijtë e 1913-ës kanë lënë jashtë shtetit shqiptar gjysmën e trojeve etnike:

Zot, kufit’ e Shqipërisë
Nukë janë tek u-shtuan,
Se armiqt’ e drejtësisë
Shumë vise zotuan.
Po me pahir nuk mbahen
Se nga Shqipëria s’ndahen;
Kur të vemi t’i shpëtojmë
Si dragonj do të luftojmë!

apo në vargjet pasuese:

Një meleun shqipëtarë
Sot ndënë zgjedhë rënkojnë,
Dhe na presin duke qarë,
T’u-vemi, që të shpëtojnë.

ndërsa për fqinjët tanë thotë:

Sot gjitonët s’na nderojnë
Shtiren sikur s’na peshojnë,
Po një ditë, çpejt a vonë,
Kur t’u-vemi, do të shonë!

dhe në fund jep kushtrimin:

Si lum’ i Vardarit
Gjaku le të rrjedhë!
Zverk’ i shqiptarit
Nuk duron zgjedhë.

Sa i përket prozës do të ndalem shkurtimisht në prozën e Faik Konicës. Proza E bija e mbretit edhe trëndafijtë «Dielli»,  1910, 4 shkurt, nr. 45, f. 1, pastaj prozën historike Jeta e Skënder Beut. Jup Kastrati pohon se është shkruar nga 8 gushti 1912 deri më 17 nëntor 1918 (Kastrati 1995). I të njëjtit mendim është edhe Nasho Jorgaqi (Konica, vepra V, 2001, f. 434). Ky është një shembull se si marrin të dhënat nga fjalët e të tjerëve, pa i parë shkrimet origjinale. Në të vërtetë është botuar në nëntë vazhdime nga 8 gushti – 17 tetor 1912. Dielli», Boston Mass, 1912, 8 gusht, nr. 161, f. 2, 3; 15 gusht, nr. 162, f. 2, 3; 22 gusht, nr. 163, f. 2, 3; 29 gusht, nr. 164, f. 2, 3; 5 vieshtë [shtator], nr. 165, f. 2, 3; 12 vieshtë [shtator], nr 166, f. 2; 19 vieshtë [shtator], nr. 167, f. 2; 26 vieshtë [shtator], nr. 168, f. 2; 17 vieshtë II [tetor], nr. 171, f. 2. Tregimi Katër pralla nga Zullulandi, prej të cilave është botuar vetëm një me titullin Një ambasadë e Zulluve në Paris  (11 mars 1922), ndonëse tregim për një popull tjetër, në të vërtetë ka të bëjë për Shqipërinë dhe shqiptarët. Kurse proza ese Shqipëra si u-duk është një vepër që duhet të lexohet dhe të rilexohet, sepse është shumë aktuale. Faik Konica kishte ndërmend të shkruante mbi zotrit e çifligjeve, dhe mbi ata njerës që i vënë rëndësi më tepër diplomës se sa zotësisë së njohurive.

Në Dielli janë botuar nga letërsia botërore romanet: Myshteret e Parisit (1920) prej Eugene Sue, i përkthyer prej Andon Frashërit; Kapedani i Jeniçerëve ose Skënderbeu (1922-1923) prej James M. Ludlow, i përkthyer prej A[ndon] S. Frashërit;  Arthyr Gordon Pym (1923-1924) prej Edgar Allan Poit;  Bota me 2000 A.D.(1930) prej Edward Ballamy, i përkthyer prej Aqile Tasit kurse nga letërsia shqipe dy romanet e Foqion Postolit Për mprojtjen e atdheut dhe Lulja e kujtimit; romani  i Faik Konicës Dr. Gjëlpëra zbulon rënjet e dramës së Mamurrasit (1924) si dhe fragmente të romanit Ra Berati  (1971) të Bilal Xhaferit.

Sa i përket dramaturgjisë është botuar më  1911-1912 drama Fe dhe kombësi  prej Kristo Floqit, dramë me 4 akte dhe 4 pamje; XOXA, ZOI M.: Kurora shqiptare (1923) prej Zoi M. Xoxa, dramë me pesë akte, Tri njolla të mërgimit (1935) prej Nelo Drizari, dramë me një punë dhe një pamje. Ëndrat e punëmirës dhe shpresat e shoshës (1935) prej Hito Sadikut, si dhe Për mbrojtjen e atdheut (1957-1958) prej Peter R. Priftit.  Dramë me tre akte. (Bazuar në novelën “Për mprojtjen e atdheut” prej F. Postolit).  Komeditë Tregëtari i Vlorës(1909-1910) prej Chamfortit, komedi në një akt dhe në prozë. E adaptoj shqip Faik be’ Konitsa; Martesa me pahir (1910) prej Molierit, komedi në një akt dhe në prozë. E adaptoj shqip F. S. N.; Dhëndër me pahir  dhe Merre t’a marrim (1912) prej K. Floqit, komedi me një pamje.

Pra siç shihet në gazetën Dielli botohen veprat e krijuesve më të shquar të saj, si Faik Konica dhe Fan S. Noli e që kanë një ndikim të madh në letërsinë shqipe.

Në fund do të doja të përfundoj duke përmendur dialogun e Fan S. Nolit me një minstër të qeverisë komuniste për dërgimin e trupit të Faik Konicës në Shqipëri: «Dërgojeni po deshtë, po trupi i tij do të dalë përpara Gjykatores së Popullit që të gjykohet në bëri mirë apo keq për Shqipërinë» thotë ministri dhe përgjigjia e Fan S. Nolit: «Po, zoti ministër, i vdekuri s’ka gojë që të mbrojë veten përpara gjykatores!»

*Kumtesë e mbajtur me rastin e 100 vjetorit të gazetës Dielli, qershor 2009

December 21, 2013

Chameria Deserves Justice NOW!


                                                                                                     Credit : Parallelozero

 Over 35,000 men, women, and children were expelled from Chameria and nearly 5,000 innocent civilian Albanians were massively murdered by Greek Nazi general Napoleon Zervas  in 1944-1945.  At the meetings in Tehran (1943), Yalta (1945) and Potsdam (1945), the three major wartime powers, the United Kingdom, United States, and the Soviet Union, agreed on the format of punishment for those responsible for war crimes during World War II. The legal basis for the Nuremberg trials was established by the London Charter, which was agreed upon by the four so-called Great Powers on 8 August 1945, and which restricted the trial to "punishment of the major war criminals of the European Axis countries". The Nuremberg trials initiated a movement for the prompt establishment of a permanent international criminal court, eventually leading over fifty years later to the adoption of the Statute of the International Criminal Court. This movement was brought about because during the trials, there were conflicting court methods between the German court system and the U.S. court system.Some 200 German war crimes defendants were tried at Nuremberg, and 1,600 others were tried under the traditional channels of military justice. The legal basis for the jurisdiction of the court was that defined by the Instrument of Surrender of Germany. The court was limited to violations of the laws of war, it did not have jurisdiction over crimes that took place before the outbreak of war on 1 September 1939. Greek politicians still claim today that these individuals were collaborators of the Nazi regime and deserved to be massacred and expelled. Greek government today denies Chams ever existed and its citizens were thus silenced by the totalitarian and longstanding theocratic regimes. After the Marshall Plan, the United States policies and programs implied and supposed that Greece would be an important ally and a stable democracy in the Mediterranean basin. With the Schengen visa liberalization program put in place a few years ago, many Chams optimistically believed they would have the opportunity to visit their ancestral lands and resettle in their properties. They were wrong. Many of them were stopped and abused at the border checkpoints and their passports were often torn by Greek customs agents. The Greek Consulate in Tirana has consistently denied issuing entry visas to Albanians born in Greece, so the latter are denied the right to put a bouquet of flowers on top of their ancestors who are buried there, in their thousand-year old lands. Unfortunately, Greece does not allow the latter to freely speak in their mother language, Albanian, in public. They have no right to register as Albanians and are not recognized as a minority. Evidently, these acts are fundamental human rights abuses based on the principles of freedom of movement and those of property rights.
                                                        Children refugees from Chameria Expelled by Greece in 1944

December 2012, the PDIU (Party for Justice Integration & Unity) party presented a draft resolution to be passed before the Albanian parliament in the spring of 2013. This document was disgracefully rejected in 2004. Now the resolution mainly aims to reactivate the Treaty of Friendship between Albania and Greece and abolish the Law of War Decree between Greece and Albania No.2636/1940 and 2637/1940 respectively which are still active legislation. This document also calls for the establishment of bilateral ad-hoc committees to jointly work on resolving the Cham issue. Other areas that this document charges the Albanian MFA, Ministry of Education and Science and Greek government to work on the recognition of the minority status, the erection of two monuments in Paramithi and Filat to recognize the loss of innocent women, children, and elderly who were massacred by Greek Army units, with the proper conveyance of this tragic events in school textbooks. Charging the relevant diplomatic corps with resolving the issue is another important element of this document. The Albanian American Organization Chameria (AAOC) fully supports this important resolution.

Fotografi shqiptar që dokumentoi historinë dëbimit të çamëve nga Greqia

Shkrim i përshtatur për rastin e 100 vjetorit të lindjes, të Jani Ristanit, njërit prej fotografëve më të njohur shqiptarë të shekullit të kaluar

Nga Qerim Vrioni

100 vite më parë, më 16 djetor 1913, lindi në fshatin Lliar të Zagorisë, Jani Ristani, një nga fotografët më të njohur shqiptarë të shekullit të kaluar. Ai dallohet për veprimtari të gjatë dhe të shumëllojshme, por duke veçuar atë dokumentare dhe historike.

Pas mbarimit të shkollës fillore në fshat, në moshën 14 vjeçare, ai shkon në Turqi (Stamboll), ku kishte të atin dhe gjyshin të cilët jetonin me një dyqan të vogël. Aty, zagoritin e ri shpejt e tërhoqi fotografimi. Në këtë fushë u ndihmua nga një mjeshtër turk deri sa më vonë arriti të hapte edhe një studio private fotografie. Puna në të i “shpërveshi mëngët” për të përvehtësuar fotografinë si mjeshtëri teknike, por edhe si veprimtari kulturore. Fotografon jo vetëm banorët për foto nostalgjie, por edhe ngjarje të ndryshme politike e shoqërore. Kështu, më 1931 realizon një foto të “Miss Turqia”, e cila u botua në gazetën e madhe “Xhumhyrjet, dhe në 1932 udhëheqësin e madh turk, Mustafa Qemali, gjera që e ngazëllyen dhe e nxitën mjaft djaloshin nga Shqipëria. Po atë vit, 1932,. Jani fotografon 28 Nëntorin, “Ditën e Flamurit” në konsullatën shqiptare të Stambollit, foto që disa ditë më pas u botuan nga gazeta “Demokratia” e Gjirokastrës, duke shënuar kësisoj “takimin” e parë të tij me shtypin shqiptar. Ndërkohë, fotografi i ri realizon edhe mjaft shkrepje për kënaqësi vetjake, portrete shokësh, peizazhe të Stambollit, çka e shtytën të ishte më kërkues i të bukurës në fotografi.

Në vitin 1934, Jani Ristani kthehet në Shqipëri për të kryer shërbimin ushtarak e, pas përfundimit të tij, vendoset në Tiranë, ku bashkë me kushërin e tij,Vasil Ristani, më 1936, hapin një studio fotografie në “Bulevardin Zogu I”. Emri i saj ishte mjaft interesant, “Shtëpi për Arte Fotografike”, por edhe puna që bëhej në të ishte me kërkesa të mëdha. Më pas ajo u quajt “Foto Studio Ristani” (Jani dhe Vasil), atje filluan të shkojnë për shkëmbim mendimesh edhe shumë të shkolluar në Perëndim. Gjithashtu përmendim se Jani Ristani në këtë kohë filloi bashkëpunim të rregullt me disa organe shtypi si “Diana”, “Donika”, Drita”, “Java” etj. Vet Jani, do kujtonte vonë-vonë, ndër të tjera, fjalët që i thoshte shpesh patrioti dhe intelektuali i shquar, Mit’hat Frashëri :”Ta dish Jani, kjo punë që po bën ka vlera historike për Shqipërinë”. Dhe vërtetë ashtu do të ishte, por një pjesë e madhe të fotografive ku paraqitej Mbreti Zog (për një kohë ka qënë dhe fotograf zyrtar i Oborit Mbretëror) dhe armiqë të regjimit komunist, u zhdukën nga vet Jani, para se të zhdukej edhe ai vet. Kështu ai vet shprehet vitet e fundit në një gazetë :”Kam djegur me dhjetra foto e libra të ndaluar, mes tyre edhe disa nga fotot e Zogut. S’doja t’i hapja bela vetes. Ai regjim nuk të falte…” (Gazeta “55”, 19.04.2003). Kjo na kujton prishjen e “nudove të tij të bukura nga Skulptori i madh, Janaq Paço për të shmangur rrezikun e persekutimit nga diktatura komuniste. E, s’janë këto shembujt e vetëm të prishjes së krijimtarisë nga vet autorët. Dukuri e dhimbshme dhe me pasoja për kulturën tonë kombëtare.
Aparati të tij nuk i kanë shpëtuar ngjarje të tilla si sjellja në vend e eshtrave të Naim Frashërit (1937), përurimi i Mauzoleut të Nënës Mbretëreshë (1937) dhe Bankës Kombëtare në Tiranë (1938), Martesa e Mbretit Zog, çelje rrugësh dhe institucionesh të reja etj. Dhe vlerësimet për punën e tij nuk vonojnë. Kështu më 1939, Jani Ristani është nderuar me “Diplomë Nderi” në “Fiera dell Levante” të Barit (Itali) ku u paraqit në përbërje të pavionit të artizanatit shqiptar.


Në nëntor 1944, Jani dhe Vasil Ristani, së bashku me Filip Viton, fotografuan luftën e Tiranës, sidomos qytetin pas largimit të trupave gjermane, ndër to dhe fotoja me sheshin “Skënderbe”(Xhamija, Sahati dhe Pallati Kaceli). Në atë fotografi, Jani ka inkuadruar edhe një re të madhe të bardhë në sfond, ndoshta për të simbolizuar “ditët e bardha” që do të vinin paskëtaj, iluzion që u shua shpejt.
Më 1945, me sugjerimin e një oficereje angleze fotografon çamët (e shpërngulur egërsisht prej trojeve të tyre nga shovinistët grekë), në kampin e Kavajës si dhe Kongresin e tyre që u mbajt në Vlorë, foto me vlera të mëdhaja dokumentare. Dy vjet më vonë punësohet në Minstrinë e Punëve Botore (ndërtim-komunale), ku krijon dhe laboratorin fotografik, por duke udhëtuar anë e mbanë vendit për të fotografuar objektet në rindërtim e ndërtim. Kjo e ndihmon që më 1948, të hapi ekspozitën e parë vetjake në mjediset e kësaj Minstrie. Veprimtaria e tij fotografike në kantieret e shumta të ndërtimit e ka pasuruar mjaft fondin vetjak të Janit, por sot pjesa më e madhe e tyre ndodhen të shpërndara në disa institucione shtetërore arkivore, herë-herë edhe pa emrin e autorit të tyre.

Për t’u shënuar është fakti se Jani Ristani është autor i fotografisë së parë me ngjyra në vend dhe që i përket vizitës së Presidentit të Vietnamit, Ho Shi Min, në Tiranë më 1957. Po ashtu duhet cekur këtu pjesëmarrja e tij në Konkursin Ndërkombëtar të Fotografisë “Bifota” në Gjermani (1965), ku u nderua edhe me Diplomë Nderi, në Bashkimin Sovjetik (1961), Hungari (1962), Rumani (1963). Në këto konkurse ai përfaqësohej kryesisht me foto dokumentare, por nuk ishte vetëm ky lëm që lëvronte. Jani ka realizuar edhe foto-etyde me emra të tillë si, “Coroditje”, “Thethi”, “Liri e kufizuar”, “Eklipsi i diellit”, “Katundari”, “Mësuesja e gjuhës”, të cilat tejçojnë edhe kumte të ndryshme socio-filozofike.

Ndërkohë, ai bashkëpunonte me organet e shtypit të atëhershëm, veçanërisht me gazetën “Bashkimi” dhe revistën “Ylli”, por edhe me Muzeun Arkeologjik, me Ministrinë e Bujqësisë (sektori i propagandës), me Komitetin për Marrëdhënie me Jashtë etj. Për të realizuar fotografi me nivel të lartë, ai ishte abonuar edhe në shtypin e specializuar të fotografisë jashtë shtetit, organe të cilat vinin me shumë vështirësi, por që “përpiheshin” menjëherë sapo i binin në dorë. Në këto vite, iu vu rëndësi e madhe kopertinave të revistave, për këtë fotografi i njohur, Petrit Kumi dhe koleg i tij, shprehet për të :”Asokohe eksperimentuesi më i madh në këtë fushë ishte Jani Ristani” (Revista “Spektër”, korrik 2005) Duke pasur bagazh të madh praktik, por edhe njohuri të gjera teorike, Jani pati guximin të shkruaj edhe një libër teorik për fotografinë me titullin “Fotografia Art” që mbeti i pabotuar për arsye ekonomike e, po për të njëtat shkaqe ngeli pa parë dritën e shtypit edhe albumi i tij fotografik “Butrinti” me foto të qendrës së njohur arkeologjike. Ndoshta një ditë do të jenë në duartë e dashamirëve të fotografisë këto krijime të mjeshtrit Jani Ristani. Atëherë brezat do t’a vlerësojmë edhe më tepër atë që gjithë jetën e tij ja kushtoi fotografisë, por edhe duke lënë në të shumë punime të vlefshme, dokumentare dhe historike. Të dy këto vepra ndodhen në ruajtje tek e bija, Maria, e cila natyrisht i mban si gjera të shenjta. Gjithashtu ai është autor i albumit të madh historiko-dokumentar për ndërtime që përfshin periudhën 1945-1965, i rëndësishëm sidomos për Arkivin Shtetëror të Ndërtimit. Shumë foto të tij janë të shpërndara në institucione të ndryshme qëndrore, disa herë pa emrin e autorit, të tjera zhdukur nga “specialistë” ngaqë brenda tyre ishte dhe ndonjë “armik”. Sot është vështirë të mbledhësh gjithë krijimtarinë e Jani Ristanit në një album, por përbën edhe një detyrim të shoqërisë për këtë fotograf që për gjashtëdhjetë vjet nuk e hoqi aparatin nga dora.

Në vitet e fundit të jetës ai pati një gëzim të veçantë, më 1998, fotografit plak dhe fisnik, iu festua 85-vjetori i lindjes nga Ambasada Turke në Tiranë, për shkak të lidhjeve të hershmë të tij me Turqinë.
Puna e gjatë dhe e madhe e Jani Ristanit në fushë të fotografisë, veçanërisht në atë dokumentare dhe historike, por të shoqëruar përherë me merakun e artistit, përbën një kontribut të shquar për fotografinë shqiptare. Prej kohës kur filloi fotografimin, vitet ’30, e deri në fund të jetës (15 maj 2005), për atë çdo ditë dhe javë ishte e lidhur ngusht me fotografinë. Kështu që 93 vjet i plotësoi jo duke “shtyrë” ditët, por duke “i mbushur” me diçka nga fotografia.. E, pjesa më e madhe e fotografive të Jani Ristanit, do t’ju hyjnë në punë edhe brezave të ardhmë, duke e bërë kështu punën e tij të vlefshme dhe emrin e tij të paharruar.

Burime:
1. Ristani Maria-Një fshat i vogël dhe një kasaba e madhe- Tiranë, 2004
2. Gazeta “55”-“Jani Ristani, legjenda e gjallë e fotografisë shqiptare”–19 prill 2003
3. Gazeta shqiptare- “Jani Ristani, njeriu që ngjyrosi fotot shqiptare”–14 maj 2002
4. Arkivi Fotografik i Familjes Jani Ristani
5. Arkivi Shtetëror i Ndërtimit
6. Gazeta “Ballkan”-“Fotografia, nga Marubi te Fusha”—25 nëntor 2003
7. Gazeta “Korrieri”-“Iku dhe Ristani, “Gjyshi i fotografisë shqiptare”—21 maj 2005
8. Revista “Spektër”—“Fotografia në kufi të dy epokave”-korrik 2005

August 5, 2013

Thellimi i tragjedisë çame në vitet 1934-1938


Eugen SHEHU

  Në përgjithsi çështja çame, ndonëse e lindur menjëherë pas Konferencës së Londrës të vitit 1913, vijoi në mënyrë tragjike në krejt deceniet që rodhën më pas.Shteti helen, për të shkombëtarizuar këto vise, vuri në radhët e parat ë forcave të veta,pikërisht andartët, këta ultranacionalistë helen, të cilët për t’iu shpëtuar burgjeve për krimet që patën bërë ndaj vëllezërve të tyre të një gjaku, nuk munguan të ndërmarrin gjithfarë kryqzatash ndëshkuese ndaj shqiptarëve etnikë, jo vetëm në Camëri por edhe në vise të tjera të Greqisë në të cilën jetonin prej vitesh. Siç kemi përmendur edhe më lartë, reprezaljet e helenëve ndaj shqiptarëve etnikë në çamëri, në fillim të viteve të 30-të të shekullit të kaluar, erdhën duke u shtuar. Përballë situatës tejet të rëndë, ishin me dhjetra e dhjetra familje, të cilat pa patur as minimumin jetik, duke dashur të mos haroheshin nëpër shkretëtirat e Anadollit, kapërcenin në mënyrë të fshehtë kufirin politik me Shqipërinë, duke kërkuar drejtpërsëdrejti mbrojtjen e shtetit amë.Në këto vite, me dhjetra familje patën vërshuar në Shqipëri, si prej Preveze e Filatit ashtu edhe nga Praga,Janina apo Pramithia.Në këto kushte,Mbreti i shqiptarëve Ahmet Zogu, duke paraparë se ky vrull emigrimi drejt shtetit amë ishte i pandalshëm dhe krejt i natyrshëm, dha porosi pranë Ministrisë së ekonomisë, në ato vite, të ngrihej, posaqërisht për këtë problem Zyra e Emigracionit.Merret lehtësisht me mend se nuk ka qenë rastësi vendosja në funksionin e kryetarit të kësaj zyreje, të intelektualit çam Ruhi Deliu me origjinë nga Margëllçi i Camërisë.Pikërisht me nismën e kësaj zyre, shteti shqiptar i asaj kohe, ngriti edhe tri fshatra për të pritur çdo rast banorë të tjerë nga çamëria, të përndjekur me mjete nga më monstruozet prej Athinës Jo pa qëllim këto fshatra u ngritën në Qarkun e Gjirokastrës ( pranë kufijve brutalë të vendosur më 1913 ) pasi këto familje shqiptarësh etnikë, do të mund të ktheheshin nesër, në karakolle të parat ë qëndresës shqiptare në rast sulmesh të andartëve grekë.

  Në fillim të vitit 1934, Qeveria shqiptare i dërgoi përfundimisht Athinës, ultimatumin se nëse nuk shiheshin të drejtat e shqiptarëve etnikë në Camëri, do të merreshin masa kundërvepruese ndaj minoritetit grek në Shqipëri.Kuptohet Qeveria Shqiptare nuk mund të merrte fushata ndëshkimore, por së pari u mjaftua me mbylljen e shkollave në gjuhën greke dhe në vend të tyre vendosi mësues të gjuhës shqipe. Këtë veprim, atdhetari shqiptar në Gjenevë, Lec Kurti e shpjegoi si parakusht për çeljen e shkollave shqipe në Camëri, ku gjuha amtare po harrohej, ku të pakët mësues të shqipes dergjeshin varreve apo ishin vrarë prej thikës së kriminelëve të Athinës. Qeveria greke pamvarsisht prej premtimeve në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë, ndërmori këtë radhë një vargmasash prej propagandistike, për t’a shmangur sa më shumë problemin kryesor, gjenocidin etnik nëpërmjet bandave të të ashtuquajturit Vorio Epir.Ishin pikërisht këto banda që ndërsa u vërsulën me valë sulmesh të reja ndaj popullsisë së pambrojtur çame, organizuar edhe në Athinë, përpara ambasadës shqiptare aty, një demonstratë duke hedhur parulla deri në djegjen e shtëpive shqiptare në çamëri.Këto demonstrata ku shihej qartë dora e Athinës, vijuan më pas në qytetet shqiptare brenda kufijve politik të Greqisë, siç ishin ;Filati,Patra,Janina etj.Veprimet të tilla ( ndonëse paqësore prej frike) mbështetësit e teorisë për Vorio Epirin organizuan edhe pranë konsullatës greke në Gjirokastër.Por kjo demonstratë nuk zgjati veçse disa minuta, pasi sheshi i qytetit në fjalë u mbush me shqiptarë me flamuj kombëtar në duar duke kënduar këngë të shumta, deri edhe për trimat e Camërisë.Pas kësaj, Athina u tërhoq, ndonëse vijonin të shkruheshin në pothuaj të gjitha qytetet,“vullnetarë“ për të shpëtuar Vorio Epirin.Madje vetë shtypi grek, në tetorin e vitit 1934, nuk mungoi të publikojë edhe grupin që do të drejtonte veprimet.“Këto u janë besuar z.Kristo Kristovasili-President, z.Ilia Sukaris-ushtarak,z.Teodor Mergios-avokat“. ( Arkivi Qëndror i Shtetit-Tiranë. Fondi 35 , dosja 28, fleta 281 ).
Ndërkaq edhe vetë Athina, gjatë kësaj periudhe ndihej e futur keqaz në kështjellën e krizave politike, ekonomike, sociale dhe ushtarake.Një grup oficerësh të Athinës, më 2 mars 1935, pasi kishin bërë për veti disa oficerë me pushtet në marinë, mundën të hedhin në duar dy kryqëzorë dhe tri destrojerë të paisur plotësisht me municione luftarake. Të nesërmen me këto paisje tejet moderne të asaj kohe, grupi i oficerëve që organizuan grushtin e shtetit, iu drejtuan Kretës, aty ku ishte strehuar Venizellosi.Me urdhër të njërit prej këtyre oficerëve, kolonel Canakaqis, me të vënë këmbë në tokë, ushtarët grekë pushkatuan dy prej mbështetësve kryesorë të venezillosit, guvernatorin e deriatëhershëm si edhe guvernatorin aktual. Pasi muarën Kretën terroristët grekë vodhën dhe plaçkitën ç’të mundnin dhe aty ku hasnin në kundërshtime vepronin me thika apo me bajoneta të pushkës.Athina u tremb keqas nga kjo ngjarje dhe filloi të reagojë menjëherë. Ajo dërgoi flotën e saj detare sidomos rreth Kretës, duke dashur të shmang sa më shpejt të ishte e mundur katastrofën që po i kanosej.Rreth 7-8 mijë forca ushtarake ngarendën të mbysin puçin ushtarak me çdo çmim. Ndonëse terroristët u gjendën të rrethuar, falë armatimeve dhe teknikës luftarake që dispononin, ata mundën t’i shmangeshin goditjes së drejtpërdrejtë me ç’rast mundën të shpëtojnë kokën disa prej ishujve në afërsi të Rodit, të cilët ndodheshin ç’prej vitit 1912, nën protektoratin Italian.
Një prej gjeneralëve që ndoqi me „mllef“ të madh, deri në fund, terroristët-miq të tij,gjatë asaj kohe ishte greku famëkeq Jani Metaksa. Ai mundi të përfitonte nga rrëmuja e kaosi që sundonte në Greqi, për të mbledhur rreth vehtes mjaft prej ushtarakëve të pakënaqur nga qeverisja e mëparshme.Në këtë mënyrë dinakëria e Metaksës nuk nguroi të vinte në veprim edhe një mekanizëm politik tjetër. Ai dhe oficerët të cilët e shoqëronin, shpallën se duhej rikthyer në pushtet Mbreti i Greqisë, Gjergji, kinse ai kishte përkrahjen  e Europës dhe do të mund të përcillte në Athinë këtë përkrahje. Këtu vlen të thesojmë, se shumë prej qeveritarëve në vitin 1935, shpallën publikisht se e njihnin Mbretin Gjergji dhe prisnin rikthimin e tij në fron, dhe natyrisht se ndaj kësaj oferte edhe vetë Mbreti i Greqisë nuk mund të rrinte duarkryq.Ai organizoi një fushatë të tërë politike e propagandistike për lejimin e marrjen së fronit mbretëror.Një prej parakushteve të këtij rikthimi ishte vendosja e metaksës në krye të forcave ushtarake. Kështu, më 21 prill 1936, gjeneral metaksa u vu në krye të qeverisë së Athinës.Shumë prej çështjeve shtetërore do të mbuloheshin këtej e tutje prej tij, gjithashtu „komanda uhstarake detare dhe tokësore shpallën vartësinë e tyre ndaj qeverisë së kryesuar nga Metaksa“(Gazeta „Besa“ – Tiranë 29 prill 1936 , faqe 4 ).
  Pas fitores së fashizmit në Gjermani, Itali e Spanjë në Ballkan për të parën herrë kjo ideologji e urryer vendosej në Greqi.Edhe fashizmi nuk pyeti aq shumë për fatin e popujve ku lindi dhe u zhvillua, ai u tregua tiran sidomos në ata popuj të cilët nuk e përqafuan.Veçanërisht një prej dimensioneve më kriminale të fashizmit ishte lufta e hapur e tij ndaj minoriteteve apo vendeve që historia në mënyrë krejt cinike i copëtoi për të kënaqur orekset shovene të Fuqive të Mëdha.Kështu ndodhi edhe me shqiptarët etnikë në Camëri.“Në gushtin e vitit 1936, mevendosjen e diktaturës fashiste nga Metaksai, viktima e parë sihte popullsia çame.Fashistët e orës së parë, tregëtari Stavri Koçoni dhe oficeri i gjandarmërisë Zambeta filluan goditjet sistematike në Filat,Pituljetë dhe Gumenicë për zhdukjen e popullsisë çame.U shkua deri atje sa populli i Paramithisë u ndalua me violencë të fliste në gjuhën shqipe.Qeveria greke bëri çmos që të përçante popullsinë duke u përpjekur të kundërverë të krishterët shqiptarë ndaj atyre myslimanë.Kjo politikë shtetërore nuk kaloi pa lënë gjurmë pasi popullsia e këtyre zonave në shumicën dërmuese ishin të paarsimuar dhe sa për rrethet intelektuale, këta nuk mund të komtrollonin situatën“.(Gazeta“Camëria“shtator 2002)
  Ngase pushteti vendor administrativo-ushtarak, ishte kurdoherë në duart e grekërve, edhe në fshatin më të largët të Camërisë, Athina u përpoq të sinkronizonte veprimet me çdo mjet, me këtë pushtet për të shkombëtarizuar shqiptarët etnikë brenda kufijve politik të saj.Në këto momente, e ideuar prej Athinës erdhi porosia për të zhdukur sa më parë emrat e fshatrave shqiptarë, duke dashur të fshinte në këtë mënyrë simbolet e memories kombëtare. Kështu, brenda pak javëve u ndryshuan emrat në shqip të fshatrave ;Spatari,Golbaqi,Picari,Varfanji,Arpika dhe u zavendësuan këta me emra grek si ;Trikoforo,Ella,Aetos,Parapotume,Perdhika etj. Sikur puna të kish mbetur me kaq, ndofta shqiptarët etnikë nuk do të mërziteshin aq shumë,pse ata nuk do të haronin askurrë emrin e fshatit ku patën jetuar gjysh-stërgjyshërit e tyre.Por fjala është fill pas vendosjes me dhunë të këtyre emrave, në këto fshatra u panë kolonët e parë helenë,ardhur familjarisht prej ishujve të largët të Greqisë.Të përkrahur nga pushteti vendor dhe sidomos nga xhandarmëria greke, këta kolonë u vendosën në shtëpitë më të mira të këtyre fshatrave, duke përzënë prej andej shqiptarët etnikë të pambrojtur, kinse dikur ata patën qenë fshatra helene por i patën zaptuar „barbarët“ shqiptarë. Tanimë operacionet ndëshkimore ndaj popullsisë së pambrojtur çame organizoheshin dhe drejtoheshin jo vetëm me urdhër të Metaksës por me vetë miratimin dhe bekimin e Mbretit të Greqisë.Për ta patur nënkontroll sa ma të plotë dhe për të vepruar në mënyrë sa ma energjike për shkombëtarizimin e këtyre trevave shqiptare, Metaksa urdhëroi një ndarje të re administrative për krejt Camërinë duke e copëtuar dhe afruar komandën helenike vendase me qarqet antishqiptare të Athinës.Në këtë mënyrë Camëria e Mesme dhe Camëria veriore u shpallën njësi administrative më vehte me kryeqendër Gumenicën, ndërsa Camërinë Jugore e copëtuan midis qyteteve dhe fshatrave greke, për të pasur sa më të lehtë kolonializimin e tyre.“ Përballë pushtetit të papërgjegjshëm shtypës e shovenist të Metaksait, çamërit u gjendën krykëput të pambrojtur, e vetmja mënyrë e mbrojtjes për ta u bë besëlidhja apo betimi i kahershëm, shtimin dhe fuqizimin e të cilit, ata vetëvetiu e ndjenë si kushtin më të domosdoshëm.Ai i mbajti të bashkuar gjatë gjithë kohës së diktaturës.Dhe nëse plot nga burrat e rrezikuar mund të shpëtonin nga zhdukja, kjo ndodhi pikërisht për hirë të atij bashkimi besëlidhës.Falë atij betimi mjaft atdhetarë të rrezikuar u arrit të kaloheshin fshehurazi brenda kufirit të shtetit shqiptar“.(I.D.Hoxha „Viset Kombëtare shqiptare në shtetin grek“ Tiranë 1998, faqe 247 ).

  Dinakëria greke do të nxiste sidomos grindjet midis shqiptarëve qysh se këta mësonin fjalët e para në gjuhën e tyre.Me një plan të përcaktuar deri në imtësi, fëmijët e krishterë shqiptarë, me të lindur dërgoheshin në kishë dhe pagëzoheshin me emra grek. Më pas, nëpër vitet që po vinin këta fëmijë do të ngulitnin mirë në kokë fjalën e priftit e cila (kinse merrej fjala e Zotit) sipa të cilit ,“kush nuk është i krishterë, është armiku ynë !“. Kjo armiqësi e cila ushqehej me aq „kujdes“ prej priftërinjëve grek, tek fëmijët e krishterë shqiptarë, duam apo s’duam ta pranojmë sot, hapi hendek të thellë në vitet që pasuan në Camëri, midis popullsisë shqiptare të krishterë dhe asaj myslimane të çamërisë.Kjo pasi fëmijët duke u mbrojtur me fjalën e priftit grek dhe duke qenë larg ndikimit të atdhetarëve të vërtetë të Camërisë, dalëngadalë harruan traditat dhe kodet morale-zakonore të shqiptarëve, iu përshtatën më tepër mentalitetit helen duke u asimiluar krejtësisht përgjatë decenieve që kapërcyem.Në librin e tij studimorë me titull,“Istoria tis periohijes Igumenicas 1900-1950“të autorit I.G.Sharra,diku ku flitet për armiqësinë e mbjellë midis fëmijëve shqiptarë të besimeve të ndryshme fetare, shkruhet se ata arrinin deri sa „t’i çanin kokën me gurrë njëri-tjetrit“.
Ndërkaq një tjetër interesim ishte për djemtë e vegjël të Camërisë, në mbrendësi të kufijve të shtetit amë shqiptar.Ata jo vetëm që ndjenin lirinë mbi supe por ishin të kënaqur që mësonin së toku me bashkëkombasit e tyre, qofshin këta të krishterë apo myslimanë.Për më tej, meqenëse fshatrat me shqiptarë të ardhur nga Camëria sa vinin e shtoheshin, për shkollimin sa më të plotë të këtyre djemve u vendos që të ndërtohej në Sarandë edhe një kovikt model, një ndërtesë e vogël ishte paguar prej disa atdhetarëve çamë por klasat sa vinin e shtoheshin.Shtapi shqiptar i asaj kohe na bën  me dije se ; „Kovikti Camëria“ përmbledh në gjirin e vet një numër të madh nxënësish, të përbërë nga djem të viseve të ndrashme të Shqipërisë së lirë dhe irredente, të cilët marrin aty dritën e parë të kulturës shqiptare… Në një bashkëfjalim që pati drejtori ynë me kryeministrin Koço Kota, në lidhje me konviktin në Sarandë, vuri re se kryetari i qeverisë është në dijeni të plotë të kësaj çështjeje dhe interesohet me zemër për realizimin e saj.“Vetë Mbreti ynë, i deklaroi kryeministri,ka urdhëruar Ministrinë e Arsimit që të hyjë në marrveshje me Kryqin e Kuq Shqiptar që të ndërtohet sa më shpejtë godina që i nevoitet koviktit „Camëria“. ( Gazeta „Demokratia“ Gjirokastër  25 korrik 1937 ).
  Edhe gjatë vitit 1938 qeveria fashiste greke vazhdoi në mënyrë sistematike dhunën e saj të pashembullt ndaj banorëve të pafajshëm të Camërisë.Mbreti i Greqisë, në unison me dhunën koloniale shovene të Musolinit dhe Hitlerit, ndërmorri një varg reformash administrative, posaçërisht për të përzënë shqiptarët prej vatrave stërgjyshore dhe për t’i kolonizuar ato treva me popullin helen.Fashizmi i cili po pushtonte çdo ditë e më shumë territore të reja e fashiti edhe atë luftë të shtetit shqiptar në mbrojtje të bashkëkombasve të vet.Diplomacia evropiane u gjend e papërgaditur dhe nuk mund të merrej me zërat e popujve të vegjël që shtypeshin e dhunoheshin, ndërsa harta e Evropës çdo ditë caktonte kufij të rinj. Në këto kushte plaga e gjenocidit grek ndaj trevave të Çamërisë vazhdonte të rishte gjak.


Bern-Zvicër

July 3, 2013

Në përkujtim të shqiptarëve të dëbuar nga Çamëria

Nga Arben Llalla

Në vitin 1994, 27 qershori është shpallur si dita e gjenocidit grek ndaj popullsisë shqiptare të Çamërisë.

Gjenocidi i tmerrshëm, i filluar më 27 qershor 1944, ka rezultuar me 10.000 mijë të vrarë (8.000 mijë të masakruar në vend dhe rreth 3.000 të vdekur maleve e luginave nga vështirësitë e rrugës për në shtetin shqiptar) si dhe rreth 50.000 mijë të dëbuar, të cilët u larguan nga vatrat e veta për të mos u kthyer kurrë më atje. Përfundimi i operacioneve të ushtrisë greke ndaj elementit etnik shqiptar në Çamëri e spastroi përfundimisht zonën veriperëndimore të Greqisë nga shqiptarët autoktonë. Kështu u çuan në vend porositë e etërve themelues të shtetit grek për të siguruar kufijtë e veriut me Shqipërinë dhe për të pasur dorë të lirë për të depërtuar më lehtë në vetë Shqipërinë e vogël të 1912, në një fazë të re të marrëdhënieve kuptohet.

 Dhuna ndaj minoritetit shqiptar 1913-1945

Me një mjeshtëri raciste shteti grek, nga fundi i vitit 1912 dhe fillimi i vitit 19913, ka ditur të përzërë sistematikisht shqiptarët e Greqisë. Bëhet fjalë në përgjithësi për shqiptarët e fesë islame. Por edhe ata shqiptarë ortodoksë që nuk pranuan të deklaroheshin me kombësi greke u masakruan ose u përzunë nga shtëpitë e tyre për të jetuar në qytetet në thellësi të Greqisë, për t’u asimiluar më shpejtë. Shqiptarëve që u përzunë nga shtëpitë e tyre dhe ishin shtetas grekë në fillim ju hoq shtetësia greke dhe i deklaruan të humbur, njerëz pa adresë. Më tej ju përvetësuan pasuritë dhe ua ndanë të tjerëve. Një pjesë e mirë e kësaj pasurie u vendosën emigrantët ortodoksë të ardhur nga Azia e vogël. Shqiptarëve që ju janë përvetësuar pasuritë nga shteti grek ndahen në dy kategori:

a) Shqiptarët që ju përvetësuar pasuria me marrëveshjen e Lozanës si popullsi e shkëmbyeshme islame me ortodoksit.

b) Popullsia shqiptare nga Çamëria që u quajt nga grekët “bashkëpunëtore e pushtuesve gjermanë”.

Me dekret – ligj të viteve 1923-1932, Greqia përvetësoi të tërë pasuritë e shqiptarëve myslimanë me pretekstin e Marrëveshjes së Lozanës si popullsi shkëmbyese midis turqve myslimanë dhe ortodoksëve grekë. Kjo ide gjente mbështetje në qarkoren e Ministrisë së Bujqësisë Greke, të 1 tetor 1922, e cila urdhëronte administratën e përgjithshme të Epirit, që”… familjet e refugjatëve të stabilizoheshin në pronat e myslimanëve shqiptarë”, (AYE/A/5  (Guvernatori i Përgjithshëm i Epirit, MPJ Greke, Janinë 2 mars 1923). Në qendrat kryesore të Çamërisë, si në Filat, Paramithi e Margëlliç u krijuan enkas zyra për të shtetëzuar pronat e myslimanëve shqiptarë, (Conference de Lausanne sur les Affaires du Prache Orient, 1922-1923).

Në fillim të vitit 1926 në Gjenevë Kryetari i Greqisë Teodoros Pangallos bëri një deklaratë zyrtare para Lidhjes së Kombeve me të cilën Greqia njihte minoritetin shqiptar dhe nuk i quante më shqiptarët myslimanë  që jetonin në territorin e saj si popullsi turke. Ai ndër të tjera deklaroi: “Pavarësia dhe statukuoja e Shqipërisë përbëjnë interes të madh për Greqinë, sepse politika e saj është bazë për ruajtjen e paqes në Ballkan…Teza që është mbajtur nga ne deri sot se ortodoksit shqiptarë janë grekë është e gabuar dhe e shkelmuar nga të gjithë. Me që ajo ka marrë të tatëpjetën dhe arriti pikën e rraskapitjes, mora masat e duhura dhe shpërndava të gjitha shoqëritë vorioepiriote që mëshironin skaje më ekstreme të këtij mendimi të sëmurë”.

Më 18 janar, ambasadori shqiptar në Athinë, Mit’hat Frashëri mori premtimin nga ministri grek i Jashtëm se do të merrej ai personalisht me çështjen e shkëmbimit të çamëve, ndërkohë që vetë z.Pangallos i deklaroi se çamët myslimanë do të përjashtoheshin nga procesi i shkëmbimit. Një muaj më vonë, në shkurt të të njëjtit vit, u shpall dhe zyrtarisht vendimi për përjashtimin e të gjithë shqiptarëve të Epirit nga masa e shkëmbimit të detyruar dhe amnistinë e çamëve që akuzoheshin për kryerjen e propagandës politike, duke i dhënë në këtë mënyrë një zgjidhje përfundimtare çështjes, zgjidhje e cila sigurisht kënaqte në mënyrë absolute palën shqiptare.

Deklarimi i Kryetarit të Republikës Greke gjenerali Teodor Pangallos për të përjashtuar shqiptarët çamë të Epirit nga masa e shkëmbimit midis popullsisë turke myslimane me popullsinë kristiane greke ishte vendimtar për ecurinë e të gjithë çështjeve. Përmbajtja e çështjes u zhvendos nga përcaktimi i prejardhjes dhe identiteti kombëtar të popullsisë myslimane të Epirit dhe nga përfshirja ose jo në masën e shkëmbimit të detyruar, në procesin e përfshirjes së saj në shtetin grek dhe respektin ose jo të të drejtave të saj nga autoritetet greke. Por çështja e shqiptarëve në Çamëri nuk do të zgjidhej edhe pse diplomatët dhe politikanët grekë premtonin. Vitet në vazhdim shteti grek në emër të reformës agrare 1925-1927 u ndaloji të gjithë atyre njerëzve që nuk kishin kombësi greke të drejtën e tokës bujqësore. Italianët, francezët, gjermanët, turqit që kishin prona në Greqi u dëmshpërblyen, vetëm shqiptarët nuk u dëmshpërblyen. Pas pak vitesh do të fillonte lufta e dytë botërore. Me kapitullimin e Gjermanisë grekët rinisën masakrat mbi popullsinë shqiptare në Çamëri.

Shqiptarët çamë që u përzunë në vitet 1944-1945 shteti grek i quajti “bashkëpunëtorë të gjermanëve” dhe në mënyrë kolektive u hoqi shtetësinë greke, u përvetësoi dhe pasuritë. Me disa ligje primitive Greqia u mohoi çdo të drejtë njerëzore të gjithë atyre shtetasve grekë që nuk kishin pranuar kombësinë greke të rikthehen ndonjëherë edhe si vizitor në Greqi.

Gjatë luftës qytetare greke për pushtet 1946-1949 midis forcave të djathta dhe komuniste përmenden edhe shqiptarët e Greqisë që ishin përzënë me dhuna në vitin 1945 nga forcat e djathta që udhëhiqeshin nga Napolon Zerva. Nga dokumentat historike veçojmë kërkesat e kryetarit të Qeverisë së Përkohshme Greke, Marko Vafiadhis i cili i parashtroi midis shumë kërkesave Enver Hoxhës për të mundësuar çamët e përzënë të rreshtohen në ushtrinë Demokratike Greke që udhëhiqeshin nga komunistët. Në 24.09.194, Marko Vafiadhis vjen në Tiranë me nxitim për mes Korçës si Kryetar i Qeverisë së Përkohshme Demokratike për të kërkuar ndihmë. Markoja kërkon nga Enver Hoxha që të dërgoje çamë të dëbuar prej Greqisë në malin Gramoz, që të luftojnë përkrah kryengritësve greke…

Për sa u përket çamëve, pala shqiptare e konsideronte që tani nuk mund të përbëjnë faktor ndihme. Shqiptarët nga Çamëria nuk donin të shkonin në luftë.

Sipas të dhënave politikanët grekë të kohës e pranonin që çamët ishin përzënë nga shtëpitë e tyre në Greqi nga forcat e Napolon Zervës. Në kërkesën e qeverisë demokratike greke pranohet se janë përzënë rreth 18 mijë çamë, por në fakt ky numër ka qenë më i madh. Me rëndësi është se pranohen dëbimet masive. Marko Vafiadhis ishte një politikan me emër i cili, pasi jetoi rreth 23 vite në Bashkimin Sovjetik, u kthye në Greqi në vitin 1983. Më 1989-1990 ishte deputet në Kuvendin e Greqisë i partisë së PASOK-ut.

Në vitet 1972- 1982, qeveritë greke nxorën ligje që u lejonin çdo shtetasi grek të përzënë të rikthehej dhe të merrte pasurinë ose kompensim. Nga këto ligje për t’u rikthyer u përjashtuan shqiptarët çamë edhe maqedonasit e Egjeut, pasi ligji përcaktonte se i faluri duhej të kishte kombësinë greke dhe në mërgim të kishte mbajtur qëndrim kombëtar grek.

 A ka ende në Çamëri shqiptarë, shtetas të Greqisë?

Mendoj që nuk duhet të lindë pyetja a ka çamë në Çamëri, sepse pas masakrave të vitit 19945, shumë familje shqiptare nga Çamëria depërtuan thellë në Greqi për t’i shpëtuar njëherë e përgjithmonë persekutimit shtetëror. Shqiptarë autoktonë që kanë shtetësi greke jo vetëm ka në Çamëri, por edhe në të tërë Greqinë.

Gjatë kërkimeve të mia kam takuar disa shtetas grekë që ishin me origjinë shqiptare në Epir. Në qytezën e Konicës, të cilën e kam vizituar disa here, kam takuar grekë me origjinë shqiptare. Mbaj mend se kishte edhe të fesë islame dhe quhej Ibrahim. Ai kishte një kafene në qendër të qytezës dhe gruan e kishte nga Leskoviku i Shqipërisë. Këta grekë me origjinë shqiptare nuk shiheshin mirë me sy nga pushteti vendor. Në krahinën e Çamërisë ka shumë grekë që kanë krijuar familje me vajza nga Shqipëria. Shumë prej këtyre grekëve me origjinë shqiptare për ta ruajtur origjinën janë martuar me shqiptare. Fshati Aidonata dikur quhej Ftini dhe ndodhet në Prefekturën e Prevezës së Çamërisë. Nga ky fshat është studiuesi i njohur Niko Stylos, i cili jeton prej shumë vitesh në Gjermani. Ai e pohon origjinën e tij shqiptare dhe e flet shumë mirë gjuhën e mëmës, shqipen. Niko Stylos ka shkruar për racizmin grek ndaj fëmijëve që vinin nga familjet shqiptare në vitet 1950-1960 dhe ndiqnin shkollën greke. Ai është shprehur për një gazetë shqiptare: “Mësuesi na godiste me shkop, sa herë që flisnim arvanitisht (shqip, shën.A.Llalla), një shkop për një fjalë”.

Gjithnjë prindërit e fëmijëve që vinin nga familjet shqiptare thirreshin në shkollë nga mësuesit për ecurinë e fëmijëve të tyre. Ata këshilloheshin që mos të flisnin përpara fëmijëve në gjuhën shqipe, por të bisedonin vetëm greqisht. Edhe pse nën një presion të tillë çamët që u shpëtuan masakrave të ushtrisë së Zervës e ruajtën gjuhën shqipe. Shumica e shqiptarëve nga Çamëria që i përkisnin besimit fetar ortodoks pas përzënies në çamëve të fesë islame u larguan për në qytetet larg krahinës së Çamërisë.

Këto janë vetëm disa dëshmi që tregojnë se ende në Çamëri ka shqiptar që u kanë mbijetuar rrebeshëve të kohës me sakrifica të mëdha duke frymuar shqip.

Përvjetori i masakrës së çamëve - Chameria Genocide Commemoration

Frank Shkreli

Muaji i qershorit është muaji që çamët dhe të gjithë shqiptarët kudo, kujtojnë viktimat e masakrës të vitit 1944, kur forcat e gjeneralit grek Zervës ekzekutuan barbarisht mijëra shqiptarë, kryesisht gra pleq e fëmij, nga Çamëria, pikërisht në qytetin e Paramithisë.
Kjo ishte një prej masakrave më të mëdha dhe më të egra të Luftës së Dytë Botërore, kur forcat greke të gjeneralit Zerva, vetëm brenda një nate, vranë pamëshirshëm shqiptarë të pafajshëm çamë në qytetin e Paramithisë.

A ishte kjo një masakër apo një përpjekje gjenocidi kundër popullësisë shqiptare autoktone çame, është diçka që historianët shqiptarë dhe evropianë duhet të vendosin. Por, ajo që bie në sy, vit pas viti, në lidhje me këtë masakër, është hipokrizia e shtetit grek që mohon si gjithmonë të ketë ndodhur një gjë e tillë, si dhe heshtja e autoriteteve zyrtare shqiptare në lidhje me këtë tragjedi, gjoja për të mos trazuar marrëdhënjet shqiptaro-greke.

Por kujtimi i kësaj masakre, si edhe masakrave të tjera, siç është ajo e Tivarit — është i gjallë anembanë trojeve shqiptare. Këto krime, qartë, janë krime kundër njerëzimit. Si të tilla, ato nuk mund të konsiderohen dhe të harrohen, thjeshtë, vetëm si padrejtësi historike kundër shqiptarëve. Në Evropën e sotme, përgënjeshtrimi i këtyre masakrave dhe mosballafaqimi me të kaluarën, sado e tmershme që të jetë ajo, jo vetëm që pengon demokratizimin e rajonit të Ballkanit, por kërcënon sigurinë dhe stabilitetin rajonal dhe njëkohësisht kërcënon zhvillimin normal të marrëdhënjeve midis shteteve dhe grupeve të ndryshme etnike të rajonit.

Kryeministri i ardhshëm i Shqipërisë, zoti Edi Rama, në një intervistë me të përditshmen greke “Kathimerini”, tha se “acari’ në marrëdhëniet tona, mori fund dhe “vera” do vijë përsëri shumë shpejt në marrëdhëniet shqiptaro-greke… Jetojmë në kohë të ndryshme nga disa vjet më parë dhe popujt tanë nuk mund të përfitojnë, nëse nuk ndryshojmë duke ecur me kohën, e cila gjithashtu ecën shumë shpejt”.

Marrëdhëniet greko-shqiptare duhet të bazohen në pranimin e plotë nga ana e Greqisë, të fakteve dhe të pasojave të masakrimit dhe të shpërnguljes me forcë të çamëve nga trojet e tyre autoktone, gjë që do të çonte në një zgjidhje të drejtë dhe të gjithanshme të çështjes çame midis dy vendeve. Kjo duhet të bëhet për hir të marrëdhënjeve të mira fqinjësore dhe duke u bazuar në vlerat dhe marrveshjet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, pasi masakra kundër çamëve ishte një përpjekje e tmershme për t’i zhdukur ata nga faqja e dheut, si individë dhe si popull. Kjo është një detyrë solemne e qeverisë së re shqiptare, e të gjithë shqiptarëve kudo, dhe të gjithë atyre që mbështesin drejtësinë dhe të drejtat e njeriut anë e mbanë botës. Do apo nuk do Tirana zyrtare, shqiptarët kudo në trojet e tyre, jashtë kufijve të Shqipërisë londineze dhe në diasporë, shikojnë tek Tirana zyrtare për mbështetje, si dhe për zbardhjen e masakrave siç është ajo e Çamërisë dhe e Tivarit.

Faktet e kësaj historie, megjithëse të shtrembëruara dhe të mohuara, dihen mirë. Por fatkeqësisht, koha kalon dhe numri i të mbijetuarve dhe dëshmitarëve të kësaj masakre po pakësohet nga dita në ditë. Prandaj, zgjidhja e kësaj çështjeje nevojitë një ndjenjë të fortë urgjence, si dhe një thirrje të fortë morale për të njohur këtë masakër, pa vonesë.

Greqia dhe Shqipëria janë dy vende me marrëdhënie relativisht të mira. Janë anëtare të NATO-s dhe shpresohet, me anëtarsimin e shpejtë të Shqipërisë në Bashkimin Evropian, dy vendet do të jenë pjesë e Evropës së bashkuar, me interesa të përbashkëta ekonomike dhe sigurie. Greqia dhe Shqipëria janë gjithashtu dy vende nënshkruese të konventave ndërkombëtare, të dedikuara ndaj mbështetjes së të drejtave të njeriut dhe ndaj demokracisë dhe stabilitetit rajonal, por mbi të gjitha si anëtare të botës euro-atlantike, Athina dhe Tirana janë gjithashtu të dedikuara ndaj të zbulimit të së vërtetës dhe për të venë në vend të vërtetën.

Ka ardhur koha që Athina të pranojë të vërtetën e masakrës dhe të shpërnguljeve me forcë të popullsisë çame nga trojet e veta. Njohja e së vërtetës çon tek pajtimi dhe së bashku – pajtimi dhe e vërteta – duhet të jenë pjesë integrale e vendosjes së marrëdhënjeve të reja dhe të qendrueshme midis dy vendeve, të bazuara në respektimin e standardeve ndërkombtare për të drejtat e njeriut, si dhe një dinjitetin njerëzor dhe kombëtar, për të cilat u shpreh kryeministri i posa zgjedhur shqiptar.
Pa zgjidhjen dhe përballimin serioz me çështjen çame, deklarata për një gazetë greke e Kryeministrit të ardhëshëm shqiptar Edi Rama — se “acari’ në marrëdhëniet tona, mori fund dhe ‘vera’ do vijë përsëri shumë shpejt në marrëdhëniet shqiptaro-greke…” — nuk besoj se ka ndonjë kuptim. Njohja dhe dënimi zyrtar grek i masakrës kundër çamëve duhet të bëhet me qëllim që të vendoset drejtësia historike, për ata që besojnë në drejtësi dhe për hir të mbarëvajtjes së marrëdhënjeve dy-palëshe. Për më tepër, pasi Shqipëria dhe Greqia janë fqinje dhe dashur pa dashur u duhet të jetojnë së bashku. Ky është realiteti.
Pranimi i masakrës dhe krimeve të tjera kundër popullësisë çame nga ana e Athinës zyrtare, do të ndihmonte në ndërtimin urave të pajtimit midis dy popujve dhe do të forconte paqën, sigurimin dhe begatinë në mbarë rajonin. Angazhimi në një dialog midis dy palëve, mbi këtë çështje, është tepër i rëndësishëm. Mirëpo, që të ndodhë një gjë e tillë, mentaliteti i sotëm grek duhet të ndryshojë, por edhe shqiptarët njëkohsisht duhet të heqin dorë nga amnesia ose humbja e plotë e kujtetesës, me qëllim që harresa të mos bëhet më e keqe se vet krimi.

Në këtë përvjetor të masakrës çame, le të kujtojmë pra kurajon e viktimave si dhe të atyre që mbijetuan atë tragjedi, zëri i të cilëve dëgjohet ende — duke shpresuar që krime të tilla të tmershme kundër njerëzimit të mos ndodhin më kundër shqiptarëve, as nga dora e të huajit, e as nga dora shqiptare, ashtuqë këto krime të tmershme anti-njerzore, racizmi dhe viktimizimi të njerëzve të pafajshëm, të mos harrohen dhe të mos përsëriten më në trojet shqiptare.

July 2, 2013

Le terre Albanesi redente - Ciameria


Circa settanta anni fa, nell'aprile del 1941, in conseguenza dell'occupazione della Grecia e della Jugoslavia da parte delle potenze dell'Asse e degli accordi di Vienna, vennero ridisegnati i confini degli stati balcanici e ampliate le zone sotto il diretto controllo dell'Italia che otteneva, tra le altre cose, il Kosovo e l'Epiro da poter riunificare all'Albania, già sotto il controllo della Casa regnante italiana dal 1939. Per celebrare degnamente la vittoria, la Presidenza del Centro Studi per l'Albania progettò la pubblicazione di un'opera in due volumi dedicati rispettivamente al Kosovo e alla Ciameria. Ciascuno dei volumi avrebbe dovuto raccogliere lavori dei più autorevoli studiosi di problemi albanologici riguardanti studi storici, letterari, linguistici, etnografici e scientifici. Titolo dell'opera sarebbe stato Le terre albanesi redente. Il volume dedicato al Kosovo venne pubblicato nel luglio del 1942, quello dedicato alla Ciameria, che sarebbe dovuto uscire a breve distanza di tempo dal primo, non vide mai la luce.
Oggi, attraverso i documenti custoditi dall'archivio storico dell'Accademia dei Lincei, è stato possibile ricostruire quel volume e capire i motivi che indussero il Centro Studi per l'Albania prima a organizzare la pubblicazione e, successivamente, a rimandarla sine die.
About seventy years ago, in April 1941, as a result of the occupation of Greece and Yugoslavia by the Axis powers and agreements of Vienna, the boundaries of the Balkan states were redrawn and expanded the areas under the direct control of 'Italy and obtained, among other things, Kosovo and Epirus to be able to reunite with Albania, already under the control of the Italian Royal Court since 1939. To celebrate the victory, the Chair of the Research Center for Albania planned the publication of a book in two volumes devoted respectively to Kosovo and Chameria. Each of the volumes would have to collect works of the most influential scholars of albanology issues regarding the historical, literary, linguistic, ethnographic and scientific studies. The title of the work would have been Redeemed Albanian Lands. The volume dedicated to Kosovo was published in July 1942, one dedicated to Chameria, which had been scheduled for a short time from the first, never saw the light.
Today, through the documents kept from the historical archives of the Accademia dei Lincei, it was possible to reconstruct the volume and understand the reasons for having the Study Centre for Albania first to organize the publication and, subsequently, to postpone it indefinitely.

June 9, 2013

Tregim nga Luan Cipi - ÇAMËT

ÇAMËT

Në tërësi për çamët kam respekt dhe veçanërisht për një pjesë të tyre që u vendosën në Vlorë. Me ata na lidhi puna dhe jeta e përditshme. Kanë qarkulluar mendime dhe përshtypje nga më kunërshtueset, si “çam i pabesë”, “çami më i mirë në Shesh të Flamurit”, demek aty duhet të varet; por nga ana tjetër “besa e provuar e çamit”, “besnikun më të madh Ali Pashai e kishte çam” etj.
Ndonjë i shan çamët si mbartës të veseve, të intrigave apo pabesive, nxitës të ryshfetit dhe allishverisheve të pamoralshme. Dhe këto i argumentojnë me raste konkrete. Unë them se nuk përjashtohen rastet, madje, edhe për krahina të tjera, brenda dhe jashtë vendit tonë, gjenden gjithandej plot raste skandaloze. Mos harrojmë për çamët kushtet e tyre të banimit e të jetesës, rrethuar me të huaj, që i kanë larguar dhe përbuzur ndër vite, duke i lënë, shumicën e tyre, të pashkolluar, të shtypur e të ndrydhur nën trysni.
Por nuk mund t’u mohohen atyre virtytet e larta të edukatës familjare, qëndrimi i moralshëm dhe dëshira e madhe për të kryer, pa qibër, çfarëdolloj pune, deri në ato më të rëndomtat dhe më të rëndat.

Të panënshtruar dhe shqiptarë të mirë, çamët lanë shtëpi e pasuri dhe u hodhën në Shqipërinë mëmë, në ëndrrën e tyre të hershme. Në dhe të tyre ata ishin të pafuqishëm për të mbrojtur veten, gratë dhe fëmijët. Nga grekët, fqinjë shekullorë, çamët u përndoqën, me egërsi e barbarizëm, në atë pabarazi të madhe forcash dhe mjetesh. Ata ngelën pa asnjë ndihmë e përkrahje, qoftë dhe nga shteti amë, gjithnjë i preokupuar me probleme të tjera të kohës. Me bagëtitë e tyre dhe ato pak mjete financiare që dispononin, po me dashuri të madhe për Gjuhën shqipe, Atdheun e shumëkërkuar dhe për punën, ata erdhën në Shqipërinë e varfër dhe të shkatërruar nga lufta, përballuan plot vështirësi, por të paktën u vunë, pa dallim, në kushte të njëjta me vendësit, si të gjithë bashkëkombësit e tyre.

Unë qysh në fëmijëri u njoha me shumë çamë të mirë. Në shtëpinë tonë shumëdhomëshe në Skelë të Vlorës u strehuan dy familje të mëdha fisnike çamësh: Hamitajt e Arvenicës dhe Habilajt e Skopjonës, me të cilët kishim njohje shumë të hershme. Diku aty afër u vendos dhe një nga shokët e mi të fëmijërisë, Mersin Zeneli dhe më tej të shpërngulur nga Arpica, Gumenica, Vola, Paramithia, Grikohori etj. Kështu më pas u njohëm, më pas, me djalin e lagjes, matematikanin Abedin Elmazi dhe vëllezërit e tij të mirë, me dentistin gojëmbël Abdulla Iljazi, me mjekun e shquar Remzi Suljoti dhe prindërit e tij të mrekullueshëm, me financierët Osman Rexho, Sulo Sulejmani, Mustafa Suljoti, Namik Veipi, me shoferin buzagaz e dashamirës Saqe Gera, me fotografin historian Skënder Beqiri dhe vëllezërit e motrat e tij të mira, me inxhinierin e talentuar, që arriti të bëhej deri prefekt, Esat Hasani, me shokët e mi të vjetër e të pahar! ruar Ali Hoxha dhe Emin Sejko.

Ne Fermën e Llakatundit u njoha me çamin Jakup Sulejmani dhe vëllezërit e tij. Xha Jakupi ishte magazinier në depon qendrore të ndërmarrjes, ndaj me të unë kisha lidhje të përditshme pune, çka më bëri ta njoh më nga afër. Fare i bindur them se Jakupi ishte përsosmëria e një njeriu të mirë dhe të ndershëm. Unë vija re se nga shumë anë të Durrësit, Fierit dhe Vlorës, ku kishte përqendrime çamësh, vinin pothuajse çdo ditë miq dhe të njohur të tij për t’i kërkuar këshilla e mendime për krushqi, ndarje paqësore apo për zgjidhje grindjesh e mosmarrëveshjesh. Për çdo rast gjendej një zgjidhje oportune dhe e mençur. Pajtonte sherre e gjaqe, lidhte krushqi dhe gjente deri burime financiare dhe ndihma morale, materiale e fizike, për të kapërcyer vështirësi të përkohshme. Dhe të gjitha këto pa përfitimin më të vogël material. Jakup Sulejmani, që kishte marrë pjesë me armë në dorë në luftë për mbrojtjen e vatrave fa! miljare, kishte ndier në kurriz të tij padrejtësi shtetërore dhe shoqërore, kishte parë me sytë e tij egërsinë dhe dhunën e ushtruar ndaj bashkëkrahinarëve të tij, nuk pranonte as dhuratën më simbolike materiale, përveç urimeve dhe falënderimeve shoqërore.
Ishte atje në Llakatund edhe çami Nail, që punonte e hapte kanale drenazhimi. Ai me një bel special 50 centimetra të gjatë bënte çdo ditë 5 norma pune, gati sa një traktor, hante 2 bukë të zeza gruri (4 kg) me një copë djathë dhe pinte një bucelë me ujë. Nuk kishte ai asnjë mëtim e kërkesë tjetër, veç që me punën e me djersën e ballit të mbante familjen e tij të madhe, duke i çuditur të gjithë, duke bërë atë volum pune me krahë, që besoj se nuk e bënte njeri tjetër në botë.

Ja të tillë i njoha çamët, siç i vrojtova nga afër, në pikëpjekje 40 vjet pune me ta. Ata lanë vatrën e ngrohtë familjare, se nuk duruan poshtërim e skllavëri. Lirinë dhe shpëtimin e gjetën te vëllezërit e një gjaku e të një gjuhe, duke punuar në çdo lloj pune. Ata zgjodhën të jetonin, në kushtet të përafërta, si në trojet e tyre, sa më afër detit, ullinjve dhe portokalleve. Punuan më së shumti si peshkatarë në det dhe si bujq e blegtorë, në vazhdim të traditës, në përjetim të mallit për vendlindjet e tyre të paharruara. Ata ushtruan profesionet e bujkut, blegtorit, peshkatarit, karroxhiut, qoftë dhe të punëtorit të thjeshtë të krahut në ndërtim, komunale e transport. Ata shumë shpejt i arritën dhe diku i kaluan mikpritësit vendas, duke e përkrahur dhe mbështetur fort njëri-tjetrin, për të manifestuar kështu shkallën e tyre tradicionale të fisnikërisë dhe të besës. Ata e ruajtën dhe përtërinë folklorin ! e tyre të bukur, duke kërcyer me patos vallen e paharruar çame, duke kënduar me nostalgji këngën polifonike karakteristike të tipit Çelo Mezani apo këngën qytetare erotike të ëmbël çame. Kur kërcejnë dhe këndojnë çamët, në festat apo dasmat e bukura dhe me shumë harxh që organizojnë, ata duken të tjetërsuar, duke shpërthyer dhe duke nxjerrë në shesh gjithçka që kanë thithur dhe mbajtur në thellësinë e qenies dhe të shpirtit të tyre vital. Dhe në këto raste ata ngjajnë më shumë shqiptarë, njësoj si ne, ndaj dhe s’ka pse mos t’i duash më shumë.

Nga Libri “Për të qarë dhe për të qeshur”.

May 1, 2013

Mediat Greke: Ambasadori Turk në Greqi Përmend Çamërinë



 Mediat Greke Alarmohen - Ambasadori Turk në Greqi Përmend Çamërinë

Αmbasadori turk në Athinë Kerim Uras u gjend javën e kaluar në qytetin e Filatit dhe Pargës në Thesproti (Çamëri) i ftuar nga afaristi sipërmarrës Stelios Argyros, gjatë përurimit të një impianti të riciklimit në Filat.

 Τι γύρευε ο Τούρκος πρεσβευτής στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας... - Φωτογραφία 1
FOTO: Stelios Argyris dhe Ambasadori Kerim Uras

Sipas Newsnow.gr u mësua se mënjanë inaugurimit, duke biseduar me një grup njerëzish ambasadori foli në lidhje me Çamërinë. Më konkretisht ai tha se "çamët shqiptarë e konsiderojnë e Çamërinë të tyren". Bashkëbiseduesit e tij me sa duket për arsye mirësjelljeje, nuk guxuan ta vinin në "vendin" e tij ambasadorin. Mediat raportuan se ambasadori turk, megjithëse duket person i qetë, e formuloi idenë e tij si një pjesë e ideologjisë së Ankarasë.

Türk dizileri 'komşu'nun algısını değiştirdi
Ambasadori Turk në Athinë Kerim Uras nga Ankaraja

Mediat greke u shprehën se këtë herë, për shkak të zgjedhjeve, nacionalistët shqiptarë të cilët mbështeten nga Turqia janë tërbuar për Thesprotinë/Çamërinë. Më tej ato shprehen se kjo është një hipotezë, dhe se konkluzionet janë të tuajat. Megjithatë, për të mirë a për të keqe z. Uras u ruajt me masa të larta nga policia greke.



FOTO: Në përurimin e impiantit morën pjesë deputeti Andonis Bezhas, drejtori i qarkut të Çamërisë Alekos Kahrimanis (me origjinë arumune)


Gjithashtu para disa javëve mediat greke u alarmuan duke raportuar se pas arratisjes së mirë organizuar dhe të armatosur të burgut të Trikalës (Tërhallës), fshihej UÇK-ja. Sipas tyre, policia disponon fakte dhe duke u bazuar në taktikat e arratisjes, në mënyrën e organizimit, në betejën e ashpër, në mbulimin me dy fronteve zjarri luftarak, ku për pasojë mbetën të plagosur tre gardianë grekë, tregojnë se operacionin e organizoi UÇK-ja. Madje, këto media të cilat u referohen shërbimeve sekrete të shtetit dhe asfalisë greke, thonë se, “sulmi i parë i armatosur i ushtarëve të UÇK-së në Greqi”, raportoi portali Albobserver.

Të dhënat e grumbulluara rreth përdorimit të saktë të bombave të dorës, të mbështetura nga breshëri armësh të personave që u arratisën dhe grupit që i priste nga jashtë burgut, si dhe kurthi i ngritur për të humbur gjurmët e makinës që ndihmoi në arratisjen e të burgosurve, për mediat greke përbën fakt të padiskutueshëm se grupi që ndihmoj në arratisje ishin anëtarë ose paraushtarakë të UÇK-së. Për më shumë se 45 minuta u zhvillua një betejë e vërtet lufte referon "Defence.gr" me gardianët e burgut, të cilët u zunë në befasi, ndërsa qetësia e organizatorëve dhe “dëshira” për të luftuar tregon se ishin paraushtarakë të stërvitur mirë.

Përpara Luftës së Parë Botërore (1914-1918), Greqia aneksoi disa rajone shqiptare me një popullsi prej 115.000 njerëzish, nga të cilat 35,000 i përkisnin rajoneve të Kosturit dhe Follorinës dhe 80,000 të Çamërisë. Pas konfliktit ndërmjet Greqisë dhe Turqisë, qeveritë greke dhe turke vendosën për të shkëmbyer popullsitë e huaja. Shqiptarët e rajoneve të cituar më sipër, pasi ata ishin të fesë myslimane, u konsideruan turq dhe u dëbuan nga grekët në disa pjesë të Anadollit (një numër i vogël i tyre arriti në Shqipëri).
Përveç fshatrave Konicë, Pleshavicë, Bellkamen dhe Lehovë, në rajonet e Kosturit dhe Follorinës mbetën më shqiptarë, ndërkohë, 25,000 Çamë më në jug luftuan për të qëndruar atje. Ata banonin në qytetet e Gumenicës, Margëllëçit, Filatit, Prevezës dhe Pargës.

Në qytetin e Ankarasë mendohet se jetojnë mbi 50,000 shqiptarë me origjinë nga Çamëria. Në muajin shkurt të këtij viti Partia për Drejtësi Integrim dhe Unitet (PDIU) organizoi komunitetin e shqiptarëve të Çamërisë të shpërngulur në Turqi 90 vjet më parë, dhe krijuan në Izmir shoqatën e tyre për kulturë dhe bashkim, si dhe degën e shoqatës "Çamëria".  Kryetari i PDIU-së, Shpëtim Idrizi shprehu mirënjohjen ndaj këtij komuniteti, që, edhe pas gati një shekulli kanë ruajtur gjuhën dhe traditat shqiptare. Idrizi tha se krijimi i degës së shoqatës Çamëria në Izmir, ku jetojnë mijëra shqiptarë të shpërngulur nga trojet e tyre, është një hap drejt bashkimit jo vetem të shqiptarëve te Çamërisë për të ruajtur vlerat më të mira të identitetit kombëtar.

Sot nëqoftëse shtojmë edhe numrin e shqiptarëve ortodoksë çamë për të cilët statistikat nuk ekzistojnë, numri i përfaqësuesve të kombësisë shqiptare arrin mbi 200.000 njerëz në Çamëri. Pa bërë analiza antropologjike, çamët janë shqiptarë, me gjuhë dhe gjak, pa ndonjë karakteristikë të veçantë dalluese nga bashkombasit e tyre në Shqipëri.

April 28, 2013

Arkeologu: Më pushuan nga puna, objektet ilire më thanë t’i bëja helene


Nga: Fatmira Nikolli

Arkeologu: Më pushuan nga puna, objektet ilire më thanë t’i bëja heleneTIRANE - Nuk ka pranuar të shënojë në kartela përkatësi helene për objektet arkeologjike ilire dhe është pushuar nga puna. Ky është pretendimi që ngre në një prononcim për “Gazeta Shqiptare”, arkeologu sarandjot Halil Shabani. Autor i më shumë se dhjetë librave kushtuar arkeologjisë dhe kulturës kombëtare shqiptare, përgjatë vitit të fundit ai ka punuar si përgjegjës sektori i arkeologjisë në Drejtorinë Rajonale të Kulturës Kombëtare në Sarandë. “Më dt.01.04.2013, drejtori i DRKK, Panajot Gunari, më pushon nga puna me motivacionin e ardhjes së strukturës së re, prej së cilës, nga 13 vende pune, DRKK-ja bëhet me 12 të tilla. Drejtori pushoi dy persona, mua dhe ing. Grigor Marton”, - shpjegon Halil Shabani. Po atë ditë, sipas tij, është emëruar në punë në detyrën e përgjegjësit të Sektorit të Artit, Arkitekturës dhe Arkeologjisë, zoti Vangjel Zafirati, me specialitet ekonomist.
Ankesa
Me gjithë shpjegimin që i është dhënë, ai nuk beson se arsyeja e vërtetë e largimit të tij nga puna ka qenë struktura e re e DRKK-së. “Arsyeja e vërtetë, është refuzimi im për të hedhur në kartelat dhe pasaportat e monumenteve të kulturës informacion joprofesional dhe që bie ndesh me kërkimet shkencore”, - deklaron z.Shabani. Sipas tij, në shumë prej këtyre kartelave që Drejtoria e Monumenteve përgatit për çdo monument apo objekt që ka në mbrojtje, ai, sipas studimeve të tija apo fakteve të përcaktuara nga arkeologët tanë dhe ata të huaj, ka shënuar përkatësinë kulturore iliro-epirote. “Por, ndërkohë që studimet të çojnë drejt kësaj origjine, drejtori i Monumenteve në Sarandë, inxhinieri Panajot Gunari, së bashku me personin që ka punësuar si përgjegjës të sektorit të Artit dhe Arkitekturës, Z.Vangjel Zafirati, më kanë kërkuar që në këto kartela unë të shënoj përkatësinë e tyre helene”, - thotë ai. Arkeologu, shton me bindje se kjo kërkesë bie ndesh me parimet e tija profesionale dhe për këtë arsye ka refuzuar ta zbatojë këtë urdhër të drejtorit Gunari.
Z.Halil Shabani bën me dije se si eksponent i Partisë Demokratike lokale dhe si anëtar i saj, ka kërkuar të drejtën e tij në hierarkinë partiake dhe atë institucionale. “Kam parë se askush nuk më ka ndihmuar në të drejtën time dhe përgjigjja e dhënë ka qenë se, ish-shefi i urbanistikës në Bashkinë e Sarandës, aktualisht drejtor i DRKK-së së Sarandës, z.Pano Gunari mbrohet nga deputeti Astrit Patozi dhe nuk kanë se çfarë të bëjnë”, - shprehet për “GSH” Shabani. I pyetur se kush është Vangjel Zafirati dhe pse i ka kërkuar të ndryshojë përkatësinë e objekteve ilire, arkeologu tha se ai është pjesë e të ashtuquajturit “komunitet grek në Sarandë” dhe është i angazhuar me PBDNJ-në.
Karriera
Halil Shabani është autor i disa studimeve e librave, ndër të cilat do të veçonim: “Muharrem Rushit”, “Shalësi ynë në Jug”, “Trashëgimia Kulturore e Konispolit”, “Prasajbët e periferisë”, “Vendbanimi Shpellor Konispolit”, “Haki Rushiti me derte”, “Konispoli – guidë turistike”, “Arhondi i fundit i Butrintit” dhe “Foinike – guidë turistike”.
Ka mbaruar Universitetin e Tiranës në degën Histori-Gjeografi dhe është diplomuar në vitin 1973. Ka punuar si mësues historie dhe që nga viti 1976, është marrë me studime dhe gërmime arkeologjike në krahinën e Konispolit dhe në rajonin e Delvinës e Sarandës. Punimet e tij, i ka pasqyruar edhe në botimet e revistës periodike e shkencore “Iliria” dhe organe të tjera të shtypit të përditshëm. Është zbuluesi i dhjetëra sajteve arkeologjike me rëndësi kombëtare, si vendbanimi shpellor i Konispolit, Kalaja e Dishatit, vendbanimi i antikitetit i Vastroit, sajti i nëndheshëm i gdhendur në gur në Manet (Konispol), sajti i Bregut të Seterrës, skulptura e Perëndisë së Panit e derdhur në bronz etj. Ndërkaq, ka kryer disa gërmime arkeologjike me rëndësi kombëtare e ndërkombëtare, si ekspedita e bashkëpunimit shqiptaro-amerikan me Universitetin e Teksasit – SHBA në vitet 1992-’94, si dhe bashkëpunimi me arkeologë grekë në vitet 1995-96, ekspedita e vitit 1982 në Butrint etj. Për këtë aktivitet të dendur shkencor, nga Qendra e Kërkimeve Arkeologjike Tiranë është shndërruar në bashkëpunëtor të jashtëm shkencor.

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

April 19, 2013

Chameria is Albanian


CHAMERIA IS ALBANIAN

    The Albanian Region of Chameria comprises the Southern part of the Albanian ethnic territories, inhabited by Albanians since the ancient times (Pellasgo-Illyrian times) until today. Even the ancient historians Strabo and Plutarch wrote that the inhabitants of Epir-Chameria spoke a “barbarian” language, because their mother tongue wasn't Greek. The Cham dialect is one of the oldest of the  Albanian language.
    The Chams (both Muslim and Christian  believers) are ethnic Albanians in the area of north-western of present-day Greece known to the Albanians as Chameria and to Greeks as Thesprotia. The name Cham comes from the antic Thiamis-Chams river (now Kalama) that flows through central Chameria. Historically, the Chams had to struggle to save their unique Albanian ethnic identity. For the creation of the new state of Greece in 1821-1832, the majority of leaders and heroes of the Greek uprising were Albanians-Chams and Arvanites.
    In spite of the fact that the Congress of Berlin in 1878 revoked its earlier decision to give the Chameria region to Greece, the London Conference in 1913 decided for the partitioning the Albanian territories leaving outside of the new-born Albanian state more than half of Albanian lands and population; that included Kosova, Chameria, etc. Immediately after the occupation of Chameria by the Greek Army in March 1913 (three months after the declaration of the Albanian independence), the Greek authorities started atrocities against Albanians., for example, in early March, 72 notables leaders of Chameria were executed by Greek Army on the banks of Selani river, near Paramithia. In this manner, applying a policy of genocide and assimilation, Greece did everything within its powers to wipe out the Albanian population of Chameria. It dit prohibited the opening of the schools in their mother tongue, destroyed their mosques and worship places. Athens pursued an unchanged policy towards Chameria, a policy that aimed at the ethnic cleansing of the Albanians from their own territory. 
    The Albanian population of Chameria is comprised of both Christian and Moslem believers, who use Albanian language at home. In reality the Greek government denies the existence of this in particular for Christian Chams. The Greek historian Spiro Muselimi in his book ”A historic journey through Thesprotia”, edited in Ioannina in 1974, writes the following: "In the year of 1877, the Bishop of the Orthodox Church of Thesprotia had to translate the New Testament in Albanian language, because the Christian Chams did not understand what was predicated during masses in Greek language”. In the same book, it is also written that in 1910 all Orthodox and Moslem inhabitants of Chameria spoke only Albanian.
    Starting on 27 June 1944, ruthless gangs headed by Greek General Napoleon Zerva (himself a Cham of orthodox faith, who collaborated with the German Army and fascist Mihajloviç of Serbia) massacred and killed more than 2900 innocent Cham women, children and elderly and expelled to inner Albania more than 30000 Chams, of whom more than 2000 died from hunger. A document of the U.S Department of State Nr. 84/3, Tirana Mission, 1945-1946, reports that: “According to all information I have been able to gather on the Cham Issue, in 1944 and during the first months of 1945, the Greek authorities in north-western Greece perpetrated savage brutality by evicting 25.000 Chams, residents of Chameria, from their homes, where they had been living for centuries, chasing them cross the border after having robbed them of their land and properties. Most of the young people were killed because the majority of the refugees were old folk and children”. 
    The British official in the British Mission in Albania, Major Palmer, in his investigations tried to highlight the motives of those massacres by giving an interesting explanation which was closer to the truth. He reported to his superiors that “...the region of where Albanian minority lived was rich. And there were feelings of hatred and envy from Greeks toward Chams”.
    For those Chams of orthodox faith who remained in Greece after 1945, their Albanian identity was suppressed by a harsh repressive policy of assimilation and the Albanian language was not allowed to be spoken in public, nor taught at schools. Greece wanted the demographic structure of the region changed because it did not trust the rest of the Albanian population who remained there, even though they were of the orthodox faith. As an estimation, more than 60'000 Christian Orthodox Albanians live today in Chameria region.
    The atrocities that took place against the Moslem Albanian population and those orthodox Albanians who had the Albanian identity first are not mentioned in any official documents. Those are absent even from confidential documents exchanged between the administrative bodies themselves. This does not only demonstrate that the Cham issue is intentionally a closed case for the Greek state but it also suggests that the Greek state has tried to completely eradicate any evidence of what had happened during that period.
    Following their expulsion from Greece to Albania, chams first were organized under the direction of the Cham Anti-Fascist Committee. They protested and sent memorandums to Soviet, British, American and French Military Missions in Albania, to the Allied Foreign Ministers Conference in London (September 1945) and to UN Assembly in New York (October 1946), trying to exhibit the plight of Cham refuges through the following  demands:

1.    Trial and condemnation of all of those who were responsible for the crimes they had perpetrated.
2.    Adoption of immediate measures to halt the settlement of aliens in their native land.
3.    Repatriation of all the Chams.
4.    Restitution of their property and remuneration of damage in liquid and fixed capital.
5.    Assistance to rebuild their homes and resettlement.
6.    Safeguards and guaranteed emanation from the international treaties and mandates, such as guaranteed civil, political, cultural rights and personal safety.

    Unfortunately, these demands were never answered, except that USA allocated 1.2 million dollars from UNRRA specifically towards Cham refugees. The Cham Issue laid dormant until 1990.  After the collapse of communism in Albania in 1991, a series of events took place:
    In January 1991, it was founded in Tirana the Chameria National Political Association to express and defend the interests of the people of Chameria.
    In June 1994, the Albanian government passed the law Nr.7839 in Parliament, proclaiming the 27 June 1944 as “The Day of Greek Chauvinist Genocide Against Albanians of Chameria”.
    The Fourth General Assembly of the Unrepresented Nations and Peoples Organization (UNPO) in Hague 1995 passed the following Resolution: "Relating to the Right Solution to the Problems of the Cham Demands that the Greek Government must Recognize the Historical Realty of the Chams’ Problem and work seriously to give it a right and full solution".
    In June 2002, at a meeting about the Greek terrorism, US Congressman Christopher H. Smith declared that "there exists in Greece Albanian and Macedonian Minorities".
    In November 2010, the Albanian American Organization Chameria (AAOC) organized an International Conference on Human Rights for Chameria at New Jersey University.
    In July 2012, Columbia University with the Center for Strategic and International Studies in Washington organized a conference in Tirana on "The Albanian Neighbourhood Initiative", where AAOC presented its views.
    On 23 October 2012, AAOC together with the United Macedonian Diaspora organized in the Department of State in Washington DC a Debate on "The Rise of Extremism in Greece and its Impact on Minorities".
    On 10 December 2012, a Petition entitled "Greece must Respect the Human Rights for Cham-Albanians" was delivered to Navy Pillay, the High Commissioner of the UN for Human Rights.
    Recently, AOC sent a Memorandum to different world institutions with concerns on Albanian-Greek relations today.  
    Even today, the Chams issue is not mentioned on the statements of any Greek officials. On the other side, some Albanian politicians are some time supported by the Greek circles speak with low voice about Chameria legal rights. The Albanians in Chameria of the Christian orthodox faith are not recognized by “democratic” Greece and Chams born in Chameria and presently living in Albania are not allowed to enter Greece by Shengen visa.
    In December 2012, the Party for Justice, Integration and Unity (PDIU) presented the following Resolution for approval to the Albanian Parliament.



THE CHAM RESOLUTION  

Pursuant to the Constitution of the Republic of Albania;

Taking into consideration the purposes and principles of the European Convention on the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, of the principle against collective punishment, as well as other relevant international acts;

Referring to the Universal Declaration on Human Rights, particularly articles 1.2.6, 9,13 and 15; General Assembly Resolution of the United Nations no. 4780 on “Ethnic Cleansing” and racial hatred; Article 1 of the supplemented Protocol no. 1 of the European Convention on Human Rights and Freedoms;

Pursuant to law nr. 7839, date 30.06.1994 “On the annunciation of the date 27th of June on the national calendar as a commemoration of the genocide made by the Greek chauvinist against the Albanians of Chameria”, enacted with the decree of the President of the Republic of Albania no. 885, date 12.7.1994.

Under the spirit of the Treaty of Friendship, Cooperation, Good Neighborliness and Security between Republic of Albania and the Republic of Greece (hereinafter referred as “The Treaty of Friendship”);

According to article 15 and the whole text of the Treaty of Friendship, between the two countries, the spirit of international acts mentioned above, imposes the removal of barriers to the restoration of the rights of Albanians in the Republic of Greece through an appropriate legal framework for the whole prejudiced community rather than individual trial processes,

1. Recognizes and supports the restoration need of all the rights of Albanians of Chameria, former Greek nationals, according to the new circumstances, pursuant to the international legal principles on genocide, ethnic cleansing, and due process, non discrimination based on ethnicity, other relevant principles, and the spirit of the Treaty of Friendship between the two countries.

2. Claims the reinstatement of the fundamental rights of Albanian citizens, former Greek citizens, including the return of their property, acknowledgment of their repatriation rights, the right of regaining the citizenship, and other rights of national minorities.

3. Asks for the abrogation of the Greek Law of War nr. 2636 and 2637/1940, enacted through royal decree on 1940, still into force, especially the part of the law that provides for seizure of Albanian property.

4. Asks for the effects of the Greek law nr. 1540/1985 “On refugees” to extend to all Greek citizens that departed as a consequence of the civil conflict, without discrimination based on ethnic origins. A law that contradicts many international acts against discrimination on the basis of ethnicity, race, religion etc.

5. Asks the Government of the Republic of Albania that in cooperation with the Government of the Republic of Greece, to reactivate the Bipartisan Special Commissions provided on the Treaty of Friendship, to examine the issue, to recognize its dimensions, and to work on the necessary solutions on the matter.

6. Charges the Ministry of Foreign Affairs to safeguard the rights of Albanians, not deported from their original land, and to demand the recognition of ethnic minority status for them.

7. Demands the construction of two monuments in Paramithia and Filates to commemorate women, the elderly and children, innocent victims of crimes perpetrated by the Greek militia.

8. Demands the option to construct or maintain cemeteries of Chams, former Greek citizens, killed during the Greek genocide.

9. Charges the Ministry of Education and Science to reflect in an adequate and proportional manner the history of this part of the Albanian population in school textbooks.  

10. Charges the Ministry of Tourism, Culture, Youth and Sports to, according to the mutual agreement with the counterpart Ministry of the Republic of Greece, promote their cultural values and objects located outside of the territory of the Republic of Albania. Also demands the Ministry of Education and Science to request its counterpart Greek Ministry to prompt removal of Greek texts of offensive and discriminatory nature against the Cham population.

11. Charges the Government of the Republic of Albania, in compliance with this Resolution, to express to the Greek authorities, through its diplomatic channels, the position of the Republic of Albania regarding this matter.

12. Charges the Ministry of Foreign Affairs to make known this Resolution to governments and parliaments of the member countries of the European Union and NATO, and to those international bodies of which Albania is a member.

13. Reserves the right that in case of a refusal from the Greek authorities to consider this matter under the light of international acts on discrimination, free movement, and fundamental human rights in general, to represent this matter to the relevant international agencies.

    We as a part of Cham Albanians living in the USA are organized under the Albanian American Organization Chameria (AAOC). Its purpose is to achieve an optimal and effective solution to the Cham Albanian human rights issues and strengthening the friendship ties between Americans and Cham Albanians. We ask for justice via the American democratic standards of citizenship for they return and resettlement into Chameria. AAOC is determined to promote social justice, tolerance and achieve resolution for the Cham Issue. The only hope for us as Chams is the American citizenship. We are very proud to live here and we were free to march on the Fifth Ave in Manhattan unfolding the truth: CHAMERIA IS ALBANIAN.



Sali Bollati                                                                     New  York, April 2013
Survivor of the Genocide in 1944
Human Rights activist
Secretary General of AAOC